بررسي و تحليل تجارت داخلي و خارجي سلطان‌آباد عراق (1324تا1360ق/1906تا1941م)

Analysis of Domestic and Foreign Trade of Sultan Abad in Iraq (Arak) (1324 AH /1906 AD -1360 AH /1941 AD)

سلطان‌آباد عراق نام قديمي شهر اراك است كه در سال 1231ق/1816م، يعني زمان فتحعلي‌شاه قاجار، سردار شاه به نام يوسف‌خان گرجي آن را بنا كرد. فلسفه اوليه بناي اين شهر، ايجاد مركز نظامي و ساخت پادگان براي امنيت منطقه بود كه با گذر زمان، زمينه‌هاي تجارت و فعاليت اقتصادي در آن روبه‌رشد نهاد. پژوهش حاضر با رويكرد توصيفي‌تحليلي و با تكيه‌بر اسناد گوناگون مرتبط به آن دوره، در پي بررسي اوضاع اقتصادي و تجاري اين منطقه از مشروطه تا پايان دورة پهلوي اول است. تبيين چگونگي صادرات و بررسي شكوائيه‌هاي ارسالي تجار و تجارتخانه‌هاي خارجي در سلطان‌آباد عراق به وزارتخانه‌هاي مربوط و مجلس شوراي ملي و نيز واكاوي عوامل مؤثر در تجارت خارجي اين ولايت، مانند تجارت فرش، هدف اين جستار است. يافته‌هاي پژوهش بيان‌كنندۀ آن است كه توجه حكومت مركزي و كمپاني‌هاي خارجي همراه با ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ اراك، ﺩﺭ ﺩﻭﺭة يادشده آنجا را به يكي از مراكز ﺍﺻﻠﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ فرش تبديل كرد. ازسوي‌ديگر، جنگ جهاني اول و به‌دنبال‌آن بي‌ثباتي سياسي و اقتصادي و تعرض‌هاي لرها، روند توسعه عراق را با كندي مواجه كرد؛ اما با استقرار دولت پهلوي، برخي از مراكز سازماني و اداري مثل مؤسسات مالي، اتاق تجارت و شركت‌هاي سهامي ﺩﺭ اراك تأسيس شد ﻭ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ مذكور، تجارت از رونق بيشتري برخوردار شد.

Sultan Abad, Iraq, is the old name of the city of Arak, which was built in the period of Fathali Shah Qajar in (1231 AH) by his commander Yusuf Khan Gurji. The early philosophy of the city was the creation of a military center and the construction of a garrison for the security of the region, which over time, the field of trade and economic activity were growing. This research is based on a descriptive-analytical approach relying on various documents related to that period, following the examination of the economic and commercial conditions of this region from the constitutional to the end of the first period of the Pahlavi. The purpose of this research is to explain how exports and complaints from foreign merchants and foreign companies in Sultan Abad to the relevant ministries, the National Assembly and the factors affected the foreign trade of this province, such as carpets. The findings of this research show that the attention of the central government and foreign companies along with the Armenian participation of Arak has become one of the main centers of carpet production in the mentioned period. On the other hand, during the First World War, followed by political, economic and logistical destabilization, slowed the development of Iraq. But with the establishment of the Pahlavi government, some of the organizational and administrative centers, such as financial institutions, the Chamber of Commerce, and joint stock companies, were established there and the prosperity of commerce in the aforementioned period increased.