مباحث سياسي در آثار علامه مجلسي

علامه محمد باقر مجلسي (1110 - 1037 ه ق) فرزند مولا محمد تقي مجلسي، از علماي مشهور و نامدار دوره پاياني عهد صفوي است. به اعتقاد بسياري از دانشمندان شيعي و غير شيعي، وي مروج مذهب اماميه در سده يازدهم هجري در ايران بوده، و از نخستين كساني است كه به ترجمه و نشر احاديث ائمه اطهار (ع) به زبان فارسي در ايران همت گماشت. اين در حالي است كه در آن دوران علماي برجسته، فارسي نويسي با نثر ساده و دور از تكلف و تصنع را فرو تر از شأن و مقام علمي خود مي دانستند. آثار انبوه و پر حجم او، اعم از تأليفات فارسي و عربي، در موضوعات گوناگون مانند: تاريخ معصومين (ع) عقايد، ادعيه، اخلاق و آداب و سنن، از زمان تأليف آنها، مورد توجه و استفاده خواص و نيز عموم مردم بوده است. اثر پر ارج وي «بحارالانوار» در شمار مهم ترين كتب اربعة متأخره قرار دارد. نفوذ و تأثير او در سلاطين صفوي، معرف جايگاه بلند سياسي اجتماعي او در عهد صفوي است. برخي از نويسندگان، او را به دليل تلاش فراوان و طاقت فرسايش، در ترويج مذهب تشيع و دفاع از عقايد اماميه، عالمي متعصب به شمار آورده اند، و بعضي از ديدگاه هاي علمي او درباره فلسفه و تصوف، و نيز عملكرد سياسي اجتماعي او از قبيل ستيز با صوفيان و فلاسفه، و همچنين همكاري وي با سلاطين صفوي را مورد انتقاد قرار داده اند. ولي در برابر اين گروه اندكي از منتقدان، شمار زيادي از دانشمندان شيعي او را با القاب و اوصاف اغراق آميز ستوده، و موضع و رفتارهاي سياسي اجتماعي اش را منطبق با شرايط و مقتضيات زمان و مثبت ارزيابي كرده اند. در خصوص زندگي علمي و سياسي اين محدث بزرگ، در فرصتي ديگر - در بيان انديشه سياسي وي - اشاراتي خواهيم داشت. در اين مقال كوتاه، نگاهي اجمالي خواهيم داشت به مباحث سياسي در آثار علامه مجلسي و موضوعات مطرح شده در كتب و رسائل ايشان در باب سياست. اميد است اين تلاش ناچيز و دست مايه اندك، مورد استفاده دانش پژوهان گرامي واقع گردد و گامي هر چند كوچك در جهت آشنايي با تفكر و انديشه سياسي اين محدث ارجمند و بزرگ مرد علم و دين باشد.