ارزيابي تحمل به خشكي و اثرگذاري‌هاي آن بر ويژگي‌هاي رشدي برخي توده‌هاي هندوانۀ ابوجهل (Citrullus colocynthis (L.) Schrad)

Evaluation of drought stress tolerance and its effects on growth characteristics in some accessions of colocynth (Citrullus colocynthis (L.) Schrad)

هندوانۀ ابوجهل Citrullus colocynthis L.يكي از گونه‌هاي گياهي متحمل به خشكي است كه به‌طور گسترده در مناطق بياباني ايران پراكنده شده است. براي ارزيابي تحمل به خشكي آن آزمايش در مزرعۀ تحقيقاتي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران واقع در كرج به‌صورت كرت‌هاي خردشده در قالب طرح پايۀ بلوك‌هاي كامل تصادفي اجرا شد كه در آن سطوح آبياري به‌عنوان كرت اصلي در دو سطح (100 درصد و 60 درصد ظرفيت زراعي) و توده‌ها به‌عنوان كرت فرعي در هفت سطح (كرمان، سيستان و بلوچستان، خوزستان، يزد، هرمزگان، بوشهر و اصفهان) بودند. در پايان دورۀ رشد، عملكرد، اجزاي عملكرد و شاخص‌هاي مقاومت به خشكي در شرايط تنش و بدون تنش خشكي براي غربالگري توده‌هاي هندوانۀ ابوجهل اندازه‌گيري شد. بيشترين ميانگين عملكرد ميوه در بوته در شرايط تنش و بدون تنش خشكي به‌ترتيب به تودۀ اصفهان (2/54 كيلوگرم در بوته) و تودۀ كرمان (5/73كيلوگرم در بوته) و كمترين عملكرد به ترتيب به تودۀ بوشهر (1/27 كيلوگرم در بوته) و تودۀ سيستان و بلوچستان (3/54 كيلوگرم در بوته) تعلق داشت. اجزاي عملكرد تودۀ اصفهان كمترين درصد تغييرپذيري را در شرايط تنش و بدون تنش خشكي نشان داد. بررسي شاخص‌هاي مقاومت به خشكي و همبستگي بين شاخص‌ها به همراه تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي نشان داد تودۀ اصفهان به‌عنوان تودۀ متحمل و داراي عملكرد پايدار، توده‌هاي يزد و هرمزگان توده‌هايي نيمه متحمل با عملكرد به نسبت پايدار، تودۀ كرمان داراي عملكرد بالا در شرايط بدون تنش و غير‌متحمل به تنش خشكي، توده‌هاي بوشهر و خوزستان داراي عملكرد پايين و حساسيت بالا به تنش خشكي و تودۀ سيستان و بلوچستان به‌عنوان توده‌اي با ظرفيت عملكرد پايين و به نسبت متحمل به تنش خشكي بودند. به‌طوركلي تودۀ اصفهان تحمل بالايي به تنش خشكي داشت و مناسب براي برنامه‌هاي به نژادي هندوانه‌هاي تجاري است.

Colocynth is one ofdrought tolerant species, which is widely distributed in desert regions of Iran. The experiment was performed in research field of University College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran placed in Karaj, as a split plot based on randomized complete block design which irrigation levels were as main plot in two levels (100% and 60% field capacity) and accessions were as sub plot in seven levels (Kerman, Sistan and Baluchestan, Khuzestan, Yazd, Hormozgan, Bushehr and Isfahan).At the end of growth period, yield, yield components and indices of drought resistance were evaluated in two stress and non-stress conditions for screening of colocynth accesstions. The highest yield in stress and non-stress conditions belonged to Kerman (5.73 kg/plant) and Isfahan (2.54 kg/plant) accessions, respectively. Yield components of Isfahan accession showed the lowest variation percent in stress and non-stress drought conditions. Investigation of drought resistance indices and correlation between yield and these indices and principal components analysis showed that Isfahan accession was tolerant with sustainable yield, Yazd and Hormozgan accessions were semi tolerant with relative sustainable yield and Kerman accession had high yield in non- stress and stress drought conditions.Khuzestan and Bushehr accessions were low yield and high sensitivity to drought stress and Sistan and Baluchestan accessions were low yield and relative tolerant to drought stress. Generally Isfahan accession had high tolerant to drought stress and useful for commercial watermelon breeding programs.