بررسي پايداري ژنتيك گياهچه‌هاي حاصل از كشت بافت برخي از رقم‌هاي خرما با استفاده از نشانگرهاي ريزماهواره

Evaluation of genetic stability of plantlets from tissue culture Date Palm using microsatellite markers

خرما با نام علمي Phoenix dactylifera گياهي تك‌لپه، دو پايه و با عمر طولاني و چندساله است كه اهميت اقتصادي بالايي در كشور ايران دارد. افزايش درختان آن با استفاده از پاجوش كند و هزينه‌بر است، به همين دليل امروزه از روش­هاي افزايش ديگري از جمله كشت بافت استفاده مي­شود. روش كشت بافت منجر به تنوع همسانۀ بدني (سوماكلونال) مي­شود كه ناشي از تنوع اپي­ژنتيك غير قابل وراثتي است كه در نتيجۀ تغييرپذيري پديدگاني (فنوتيپي) موقت به وجود مي­آيد. لذا نبود ثبات ژنتيك نهال­هاي كشت بافتي باعث تمايل نداشتن نخل­داران در استفاده از اين نوع نهال­ها است. در اين پژوهش بررسي ثبات ژنتيك، ده نژادگان (ژنوتيپ) از خرماي پاجوشي و كشت بافتي ناشي از اندام­زائي مستقيم در رقم‌هاي ايراني با استفاده از بيست جفت آغازگر ريز ماهواره­اي ارزيابي شد. نتايج نشان داد، از بين جفت آغازگرهاي مورد استفاده، چهار آغازگر mPdCIR044، PDAAG1023، DP172 و PDAAG1025 قادر به تمايز بين رقم‌ها و بيان چندشكلي بودند. برابر با اين نتايج درمجموع 38 آلل با ميانگين 1/9 آلل در هر مكان ژني افزايش و امتيازبندي شد. هيچ‌كدام از آغازگرها تفاوتي بين نمونۀ كشت بافتي و پاجوشي درون هر رقم نشان ندادند. نتايج تجزيۀ خوشه ­اي با استفاده از روش Ward رقم‌ها را به دو گروه اصلي تقسيم كرد. نتايج اين بررسي نشان داد، درختان خرماي به‌دست‌آمده از روش افزايش كشت بافت (اندام ­زائي مستقيم) از لحاظ ژنتيك مانند گياهان مادري بوده است، لذا روش افزايش سريع نمونه­ هاي خرما به‌منظور توليد نهال با استفاده از اندام­ زائي مستقيم در شرايط درون شيشه­اي توصيه مي­شود.

Date palm (Phoenix dactylifera L.) is a dioecious and long life plant which has high economic important in Iran. Date palm is propagated traditionally through the off shoot that is more laborious and expensive. So, other amplification methods, such as tissue culture are used for its multiplication. Plant tissue culture is leading to somaclonal variation, due to epigenetic non- inherited variation which is a temporary phenotypic effect. However, in some cases, these genetic instability caused reduction at the tendency of farmers to cultivate tissue- culture based genotypes of palm. Genetic stability of ten Iranian genotypes of date palm (originated by tissue culture via direct organogenesis and off-shoot) was evaluated by 20 primers of SSR (Simple Sequence Repeat). Four primers (mPdCIR044, PDAAG1023, DP172 and PDAAG1025) were polymorphic. According to obtained results, total of 38 alleles were detected, resulting a mean number of 1.9 allele per locus. No microsatellite DNA variation was observed among tissue culture and their offshoots in each cultivar. According to WARD cluster analysis, the genotypes were grouped into two main groups. The results of this study showed that identical genetic structure for date palm originated by two methods of tissue culture and off-shoot, in each cultivar. Hence, the plant tissue culture method is advised for rapid propagation in date palm genotypes.