عبدالله ابن مقفّع و افزودن انديشه هاي مانوي به كليله و دمنه

يكي از نكته هايي كه ابوريحان بيروني در كتاب تحقيق ماللهند مطرح كرده، گرايش يا اعتقاد عبدالله ابن مقفّع به ماني و سنّت مانوي و راه يافتن باورهاي مانويان، از راه ترجمه كليله و دمنه، به باب برزويه طبيب و ديگر بخش هاي اين كتاب است. سخن ابوريحان، سرآغاز پژوهش هاي گسترده اي در اين زمينه شد كه اغلب ناظر بر عوامل متني است. امّا بررسي عوامل فرامتني، نتايج ديگري به دست خواهد داد؛ عواملي مانند: پيوند كساني كه در ترجمه يا به نظم درآوردن كليله و دمنه نقش داشته اند يا مشوّقان آنها با دين مانوي، نفوذ كليله و دمنه در سغد و ماوراءالنّهر و پيوستگي ديرينه آن ديار با مانويان و مهمتر از همه، اطّلاعات دقيق ابوريحان از اصول عقايد مانويان. در كنار اينها، پيوستگي هاي دين ماني با دين بودايي و تشخّص انديشه هاي بودايي در كليله و دمنه، نشان مي دهد كه اين اثر از اين حيث نيز مي تواند مورد توجّه مانويان قرار گيرد. در كنار هم قرار گرفتن اين داده ها، نشان مي دهد كليله و دمنه از آثاري است كه سخت مورد توجّه مانويان بوده و اين مسأله در آن دوره شهرت داشته و بر اين اساس، نمي توان سخن ابوريحان را بي پايه خواند.