بررسي مقاله‌هاي حوزه سواد اطلاعاتي و روش‌هاي پژوهشي به كار رفته در آنها

مقدمه: هدف مقاله حاضر بررسي روش‌شناختي مقاله‌هاي حوزه سواد اطلاعاتي است و مروري كوتاه بر روش‌شناسي مقاله‌هاي پژوهشي منتشر شده در حوزه سواد اطلاعاتي در نشريات فارسي‌زبان دارد. روش‌: پژوهش حاضر با كمك روش‌هاي علم‌سنجي صورت گرفته است. با مراجعه به مجله‌هاي حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسي و مقاله‌هاي نمايه شده در پايگاه‌هاي اطلاعاتي فارسي‌زبان همچون مركز اطلاعات علمي جهاد (Sid)، مگيران و پايگاه علوم انساني و ساير پايگاه‌هاي اطلاعاتي فارسي‌زبان، متن كامل مقاله‌هاي منتشر شده در حوزه سواد اطلاعاتي گردآوري شد. در مجموع 75 مقاله علمي-پژوهشي استخراج شد و با توجه به اينكه متن كامل تمام مقاله‌هاي مورد بررسي قرار گرفت از روش سرشماري استفاده شد. بخش روش‌شناسي پژوهش‌ها و مقاله‌هاي دانلود شده به كمك روش‌هاي علم‌سنجي، مورد بررسي قرار گرفت و داده‌هاي موردنياز استخراج شد. همچنين براي استخراج داده‌ها از نرم‌افزار اكسل استفاده شد. يافته‌ها: يافته‌ها نشان داد كه ميانگين تعداد نويسندگان به تعداد مقاله‌هاي منتشر شده در حوزه سواد اطلاعاتي در بازه زماني انجام پژوهش و در پايگاه‌هاي اطلاعاتي انتشاردهنده مقاله‌هاي فارسي سواد اطلاعاتي، 2/4 مي‌باشد. از تعداد 180 نويسنده مقاله در حوزه سواد اطلاعاتي، تعداد 96 نفر (53/3 درصد) مرد و تعداد 84 نفر (46/7 درصد) از آنها زن بوده‌اند. يافته‌ها همچنين نشان داد كه از 75 مقاله مورد بررسي، تنها 62 مقاله (83 درصد) از رويكردهاي كمي براي انجام پژوهش استفاده كرده‌اند و 13 مقاله (17 درصد) با كمك روش‌هاي پژوهش كيفي انجام گرفته است. 61 مقاله (81/3 درصد) با استفاده از پرسشنامه به گردآوري داده‌ها پرداخته‌اند و مطالعات كتابخانه‌اي (با 17/4 درصد) در مرتبه بعدي استفاده به‌عنوان ابزار گردآوري داده مورد استفاده پژوهشگران قرار گرفته‌اند. همچنين يافته‌هاي ديگر پژوهش همچنين نشان داد كه دو دانشگاه آزاد اسلامي واحد ساري و علوم پزشكي جندي شاپور اهواز، با داشتن بيشترين وابستگي سازماني (با 6 نويسنده) در ميان ساير مؤسسات آموزشي و پژوهشي، بيشترين انتشاردهندگان مقاله‌هاي اين حوزه بوده‌اند. دو مجله فصلنامه دانش‌شناسي (علوم كتابداري و اطلاع‌رساني و فناوري اطلاعات) و مطالعات ملي كتابداري و سازماندهي اطلاعات (فصلنامه كتاب) با انتشار ده مقاله، بيشترين مقاله‌هاي حوزه سواد اطلاعاتي را منتشر كرده‌اند. بحث و نتيجه‌گيري: در مقاله‌هاي منتشر شده در حوزه سواد اطلاعاتي عمدتاً از رويكردهاي كمي استفاده شده است و به نظر مي‌رسد توجه به انجام پژوهش‌هاي كيفي در حوزه سواد اطلاعاتي ضروري است.