رويكردي تلفيقي - ابتكاري به تحليل گفتمان‌ محمدرضاشاه و امام خميني در خطاب به مردم

AN INTEGRATIVE-INNOVATIVE APPROACH TOWARDS MOHAMMAD REZA SHAH and IMAM KHOMEINI'S ADDRESSES' TO PEOPLE

پژوهش حاضر درصدد است با رويكردي تلفيقي به بازنمايي مفاهيم قدرت، مشروعيت و نابرابري‌هاي اجتماعي مطرح شده از سوي ماكس وبر (1968) در گفتمان محمدرضاشاه و امام خميني در چارچوب دستور نقش­گراي نظام­مند هليدي-متيسن (2014) بپردازد. بدين منظور، 7 نطق‌ و پيام از هركدام از اين دو شخصيت در خطاب به مردم به روش نمونه‌گيري تصادفي ساده انتخاب گرديدند. يافته ­ها حاكي از اين است كه سه فرايند اصلي مادي، ذهني و رابطه­اي نقش بسزايي در بازنمايي مفاهيم قدرت، مشروعيت و نابرابري‌هاي اجتماعي داشته­ اند. توزيع پر بسامد ضمير «من»، «ما» و «شما» گفتمان را عرصه تعامل اين دو شخصيت و مردم نموده است. آغازگر مبتدايي بي­نشان نيز مسئوليت اصلي پيام مطرح در گفتمان را بر عهده دارد. در تحليل انسجام متن نيز، عناصر انسجام دستوري بيشتر از عناصر واژگاني در سلاست و رواني كلام آن دو نقش داشته‌اند. در پايان مشخص شد كه گفتمان هر دو شخصيت به دنبال كسب اقتدار بوده، مشروعيت محمدرضاشاه موروثي، ليكن در تلاش براي كسب مشروعيت كاريزماتيك است و اين در حالي‌است كه مشروعيت رهبري امام كاريزماتيك و مبتني بر مشروعيت الهي است. هر دو گفتمان نيز عرصه توجه به حقوق اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي مخاطب است، ليكن گفتمان محمدرضاشاه در موضوع كشف حجاب برخلاف اين ادعاست.

This study aims to employ an integrative-innovative model to examine the representation of Max Weber’s (1968) concepts of power (authority), legitimization and social injustice in Mohammad Reza Shah and Imam Khomeini’s addresses to people based on Halliday - Matthiessen (2014) Systematic Functional Approach. To do so, 14 (7 for each) speeches and messages were selected using simple random sampling method. The results indicate that material, mental and relational processes play a significant role in representation of the concepts in the mentioned discourses. The high distribution of the pronouns of “I”, “You” and “We” has paved the way for interaction between these two characters and people. Moreover, the analysis of text cohesion shows that the grammatical cohesive devices have contributed to the cohesion of either discourses more than lexical ones. The findings also indicate that their discourses, affected by situational and cultural contexts, seek to gain authority from their addressees. Moreover, Mohammad Reza Shah’s legitimization grows out of tradition, and that of Imam Khomeni comes from the personal charm or the strength of an individual personality, known as charismatic legitimacy with particular emphasis on Divine legitimization. Finally, although they try to establish social, economic and cultural justice in the societies of their time, Mohamad Reza Shah’s support of Kashf-e-Hijab command is a realization of social injustices in his discourse.