كليدواژه :
دياپيريسم نمكي , لندفرم , لاكوليت , باتوليت , ريفت , كافت , ولكانيسم
چكيده فارسي :
يكي از مهمترين مشكلات و بحران‌هاي حال و آينده جهان به ويژه كشور ايران، بحران كمبود، آلودگي و محدوديت منابع آب شيرين مي‌باشد. به ويژه اينكه همين مقدار منابع آب كمي هم كه در ايران وجود دارد به علت بسياري عوامل طبيعي و انساني، آلوده و غيرقابل استفاده و مصرف مي شوند. يكي از مهمترين مشكلات منابع آب شيرين، آلوده و شور شدن آنها توسط عوامل مختلف طبيعي است. در ايران رودخانه‌هاي بسياري وجود دارند كه در قسمت منشأ و سرچشمه، آب آنها داراي كيفيت مطلوب بوده، ولي در قسمتهاي وسطي و انتها آب آنها به علت پاره اي عوامل كيفيت خود را از دست داده و غير قابل استفاده مي‌شوند. عوامل طبيعي بسياري در شوري آب اين رودها، از جمله تشكيلات زمين‌شناسي شور، گنبدهاي نمكي، طي يك مسافت طولاني و شستن رسوبات سازندهاي مختلف، دماي بسيار بالاي منطقه و تبخير بيش از حد و... دخيل مي باشند كه مي توان يكي از مهمترين عوامل را عامل گنبدهاي نمكي برشمرد كه به علت موقعيت زمين‌شناسي و جغرافيايي ايران در بيشتر نقاط كشور به ويژه قسمت ايران مركزي، جنوب و شمال غرب مشاهده مي‌شوند. از جمله رودهايي كه داراي چنين مشكلي مي‌باشند، مي‌توان حبله رود در گرمسار، آجي چاي (تلخه رود) در آذربايجان، دهرم (از شاخه‌هاي رود مند) در استان فارس، دالكي و بسياري ديگر را نام برد، كه سالانه به طور متوسط چندين هزار تن املاح و نمك از طريق شستشوي سازندها و گنبدهاي نمكي موجود در مسير اين رودها وارد آب آنها شده و كيفيت آب را به طور كلي تغيير مي‌دهند كه در صورت انجام پاره‌اي اعمال از جمله تغيير مسير شاخه‌هاي شور و يا شيرين، جلوگيري از ريختن آب چشمه‌هاي شور به درون رودهاي شيرين، كاناليزه كردن مسير رودهاي شيرين و...، مي‌توان اين منابع مهم و كمياب را احيا و بازسازي كرد تا آب اين رودها حداقل قابل مصرف براي كشاورزي و يا صنعتي و پروژه‌هاي عمراني و ... در قسمتهاي ميان رود و پايان رود گردد.
چكيده لاتين :
Limited and polluted fresh water resources are among the main problems and crisis the world and especially Iran face now and in future. Many natural and human related factors make Iran limited water resources polluted and unusable. One of the main problems of fresh water resources is that different natural factors make them polluted and salty. Many rivers in Iran have a satisfying water quality at the source of river, but they deteriorate due to some factors in their course or at the estuary. Many natural factors, like salty geological structures, salt domes, long distance and washing sediments of different formations, very high temperature and evaporation, etc. are involved in salinization of these rivers. Because of geological and geographical situations, salt domes are observed in many parts of the country, especially in center, South and North West of Iran, and they can be considered one of the most important factors. Hable rud in Garmsar, Aji Chay (Talkhe rud) in Azarbaijan, Dehrom (One of Rudmand tributary) in Fars, Dalaki and many other rivers face this problem. Every year, tons of salt and sedimentations are being washed from salt domes and formations and enter these rivers, changing the water quality. Implementing some practices, like changing the course of salty water or fresh water, preventing confluence of salty and fresh water rivers, canalizing fresh water rivers, etc. it is possible to revive and restructure these important and rare resources, so that the water will be at least usable for agricultural, industrial and construction projects in upstream and midstream.
