مكان يابي سايت هاي مناسب تغذيه مصنوعي منابع آب زيرزميني و مناطق پخش سيلاب با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) (مطالعه موردي: شهرستان سبزوار)

Locate suitable sites for artificial recharge Surface water and flood spreading. Using Geographic Information System (GIS) (Case study: city of Sabzevar)

تأمين نياز آبي بيشتر گياهان زراعي در مناطق خشك تنها از طريق آبياري ميسر است چه كمبود بارش، بالا بودن تبخير و توزيع نامناسب بارندگي كشت ديم آنها را از نظر اقتصادي غير قابل توجيه مي‌نمايد، از طرفي جريان رودهاي دائمي كه بتواند نياز آبي را در بخش‌هاي مختلف مصرف در اين گونه مناطق تأمين نمايد، كافي نبوده و بايستي كمبودها از محل‌هاي ديگر از جمله منابع زيرزميني جبران شوند. در مناطق خشك و نيمه خشك توزيع زماني و مكاني نامنظم بارندگي و فقر پوشش گياهي باعث شده تا نعمت حيات بخش نزولات جوّي به بلاي طبيعي تبديل شده و به صورت سيل همراه با خسارت، از دسترس خارج شود.در اين مناطق يكي از راه‌هاي جلوگيري از تخريب اراضي استفاده از سيلاب براي تغذيه مصنوعي سفره‌هاي آب زيرزميني مي‌باشد. در تحقيق حاضر در شهرستان سبزوار، ابتدا نقشه‌هاي (شيب، خاك، كاربري اراضي، همباران) منطقه مورد نظر تهيه گرديد، سپس با انطباق لايه‌هاي اطلاعاتي با كمك GIS، مكان‌هاي مناسب براي تغذيه مصنوعي آب‌هاي زيرزميني استخراج گرديد. سپس براي تعيين محل‌هاي مناسب پخش سيلاب با استفاده از نقشه زمين‌شناسي شهرستان و تصاوير ماهواره‌اي، نقشه پراكنش آبرفت‌هاي كواترنري در سطح شهرستان در محيط GIS استخراج شد. براساس نتايج بدست آمده از اين روش از كل مساحت شهرستان (20502 كيلومترمربع) حدود 96/3279 كيلومترمربع (16 درصد) مناسب براي طرح هاي تغذيه مصنوعي و حدود 76/6017 كيلومترمربع يعني حدود 4/29 درصد سطح شهرستان مناسب براي اجراي پروژه‌هاي پخش سيلاب مي‌باشد. در نهايت از تلفيق دو نقشه حاصل، مكان‌هاي مناسب براي تغذيه مصنوعي و پخش سيلاب در اين شهرستان حدود 56/1591 كيلومترمربع (76/7 درصد) برآورد شد.

Supplying crops’ water needs in arid areas is only possible through irrigation, since low precipitation, high evaporation and inappropriate distribution of rainfall makes dry farming economically unjustifiable. Yet, perennial rivers cannot supply water needs of different sectors, and the shortcomings must be compensated from other areas like underground resources. In arid and semi-arid areas, inconstant distribution of precipitation across time and space and lack of appropriate vegetation have changed the life-giving precipitation into a natural disaster which becomes useless in the form of devastating flood. In such areas, artificial feeding of groundwater resources by floodwater is a way of preventing land degradation. In the present article, we first produced different maps (slope, soil, land usage, Isohyetal) of Sabzevar city. Then adapting information layers using GIS, appropriate places for artificial feeding of groundwater were exploited. Afterwards, distribution map of Quaternary alluviums across the city was exploited in GIS environment to determine appropriate places for distributing floodwater. Results indicate that 3279.96 km2 (out of 20502 km2, 16%) are appropriate for artificial feeding plans, and around 6017.76 km2, i.e. around 29.4 percent of the city area are appropriate for floodwater distribution plans. Finally integrating these two maps, an area of around 1591.56 km2 (7.76%) is estimated to be appropriate for artificial feeding and distributing floodwater in this city.