تحليل سلسله مراتبي (AHP) توان اراضي جهت مسيريابي مناسب جاده‌ جنگلي با توجه به ملاحظات زيست محيطي (مطالعه موردي: سري دلاكخيل)

Analytical Hierarchy Process of Land Potentiality for the Forest Roads Optimizing Path Tracing in terms of enviromental (Case Study; Seri Dallak Kheil)

زمينه و هدف: شبكه جاد­ه ­هاي جنگلي در طرح­ هاي جنگلداري، به عنوان تأسيسات زيربنايي در مديريت، حفاظت و احياي جنگل­ ها نقش اساسي دارد. تحقيق حاضر جهت بررسي كارايي تكنيك GIS و AHP در تهيه نقشه­ اراضي مناسب جهت مسير­يابي جاده جنگلي در سري دلاكخيل اداره كل منابع طبيعي شهرستان ساري با مساحتي معادل 1657 هكتار صورت گرفت. روش بررسي: در اين تحقيق جهت يافتن روشي مناسب براي مسيريابي بهينه جاده­ هاي جنگلي و يافتن واريانتي بهينه­ از نظر زيست محيطي از سيستم اطلاعات جغرافيايي و تكنيك تحليل سلسله مراتبي استفاده گرديد. از اينرو نخست پرسشنامه­ اي جهت تعيين و اولويت­ بندي عوامل مؤثر در طراحي جاده يعني شيب، جهت، تيپ خاك، زمين ­شناسي، موجودي در هكتار درختان، وضعيت آبراهه، گونه­ هاي حفاظتي و چشم­انداز تنظيم و سپس نقطه نظرات متخصصان طراحي مسير جاده جنگلي در مورد تعيين اهميت نسبي عوامل جمع ­آوري و با استفاده از تكنيك تحليل سلسله مراتبي در نرم­ افزار Expert Choise، به روش مقايسه دو به دو، وزن­ دهي شدند. سپس بر اساس وزن مشخصه­ ها، نقشه­ هاي عوامل فوق با هم تلفيق شده و نقشه قابليت عبور اراضي در چهار طبقه با عناوين توان بسيار نامناسب، نامناسب، مناسب و بسيار مناسب تهيه شد. سپس طراحي جاده بر روي نقشه قابليت عبور اراضي و با استفاده از روش گام­پرگار در نرم ­افزار Arc GIS9.3 انجام پذيرفت. در نهايت مشخصات شبكه­ جاده ­هاي طراحي شده با شبكه جادۀ موجود با روش ­هاي باكموند، درصد پوشش و نزديك ترين مسير براي انتخاب مناسبترين واريانت مقايسه گرديد. يافته ­ها: تجزيه و تحليل عوامل موثر در طراحي جاده بر اساس نظر متخصصين طراحي و ساخت جاده­هاي جنگلي، نشان داد كه معيار شيب با وزن نسبي 0/254 داراي بيشترين امتياز و چشم ­انداز با وزن نسبي 0/052 داراي كمترين امتياز مي­ باشند. بحث و نتيجه گيري: نتايج مقايسه شبكه موجود با پنج واريانت جديد از نظر زيست­ محيطي نشان داد كه واريانت دوم بهترين عملكرد را از نظر عبور از مناطق بسيار مناسب (07/19 درصد) و نامناسب (5/21 درصد) نسبت به جاده موجود با عبور 6/40 درصدي از مناطق بسيار مناسب و 35/97 درصدي از مناطق نامناسب داشت. واريانت دوم با 62/72 درصد پوشش در قياس با ساير واريانتها و جاده موجود عملكرد مناسب و قابل قبولي از نظر زيست محيطي داشت و در كليه موارد مورد بررسي به عنوان واريانت بهتر انتخاب گرديد. نتايج آزمون مقايسه بين مناسب ­ترين واريانت و شبكه جاده موجود با استفاده از آزمون مربع­ كاي نشان داد كه در سطح 95 درصد اين دو شبكه داراي تفاوت معني­ داري مي­باشند (0/018=p).

Background and Objective :Forest roads network in forestry plans have main and basic role in the forest management, conservation and recovery. In this research the ability of GIS and AHP in production of road-use map in Dallak kheil forest of Sari with an area of 1521.89 hectare (without villages in study area) was investigated. Method: In this study, for finding a suitable method for optimal routing forest roads and finding environmentally optimal variant of GIS and AHP technique was used. According to effective factors on road planning such as slope, slop direction, soil, geology, stock growth per hectare, hydrology, landscape and conserved species, a questionnaire was provided and then the idea of the experts about forest road planning and relative importance of factors was collected. The factors were weighted in Expert choice (EC) software via pair wise method.Then based on weights, the maps of mentioned factors were overlaid and land capability map with four classes of most unsuitable, unsuitable, suitable and most suitable was produced. Different variants of forest road were designed on land capability map using Arc GIS 9.3 software and divider method. Finally, the status of designed road network and existing road was compared using Backmund and nearest route method. Findings: Analysis of effective factors in the design based on the road design profesionals and forest roads, showed that standard slope with 0.254 relative weight, have the highest points and the outlook with relative weight 0.052 has the lowest points. Discussion and Conclusions:The result of the comparsion betwwen the existing network with five new variants in terms of environmental considerations indicated that the second variant is the best variant due to the passing of the most sutibel areas (19.7%) and unsutibel (21.5%) in compared to the existing road and other variants. Also The second variant whit 62/72 cover persentage in compared to other variants and existing roads in terms of environmental performance were selected as variants better. The Chi square test was used to compare the most suitable variant with existing road. Results showed that the designed road network was significantly better than that of existing road, regarding pass from suitable area.