مقايسه كاربرد روش مدلسازي بيزين و روش‌هاي تصميم گيري چند معياره در ارزيابي ريسك محيط زيستي سدها (مطالعه موردي: سد طالقان)

Comparing the Application of Bayesian Modeling and Multi Criteria Decision Making Method in Environmental Risk Assessment of Dams (Case study: Taleghan Dam)

زمينه و هدف: ارزيابي ريسك محيط زيستي (ERA) ابزاري مهم در راستاي دستيابي به توسعه پايدار به شمار مي­ رود. هدف از اين تحقيق كاربرد روش مدل­ سازي بيزين مبتني بر ساختار سلسله مراتبي به منظور اولويت بندي، ارزيابي و ارائه راهكارهاي مديريتي به جهت كاهش خطرات ناشي از ريسك هاي محيط زيستي سد طالقان مي ­باشد. روش بررسي: در روش اول ارزيابي ريسك محيط زيستي سد طالقان با استفاده از شبكه بيزين (BN) و بهره گيري از نرم افزارNetica صورت پذيرفت. به منظور مقايسه نتايج حاصل از اين روش با روش ­هاي متداولي چون روش­ هاي تصميم گيري چند معياره (MCDM)، ارزيابي ريسك محيط زيستي سد طالقان با روش MCDM و بهره گيري از نرم افزار Expert Choice نيز صورت پذيرفت. يافته‌ها: بر اساس نتايج اين تحقيق، در ميان توزيع­ هاي احتمالاتي گره تصميم BN، تغيير كاربري اراضي، اثر بر جمعيت و فرسايش و رسوب گذاري مهم­ ترين ريسك ­ها هستند و آلودگي، لرزه­ خيزي، سيلاب، گردشگري و آسيب ­پذيري اكولوژيكي در اولويت ­هاي بعدي مي ­باشند. بحث و نتيجه‌گيري: BNs به عنوان روشي جديد با دارا بودن مزيت ­هايي چون در نظر گرفتن روابط بين متغيرها و شرايط عدم قطعيت از مدل­ هاي انعطاف پذير با توانايي بالا در ERA محسوب مي­ شوند. از اينرو به منظور دست­يابي به يك راه حل جامع براي بررسي مسائل پيچيده اي چون ERA پروژ­ه ­هاي عمراني از جمله سدسازي، بكارگيري BNs مي ­تواند از كارايي بالايي برخوردار باشد

Background and Objective: Environmental risk assessment is an important tool to achieve sustainable development. The purpose of this study is application of Bayesian modeling method based on a hierarchical structure for prioritization, assessment and offering management solutions to reduce the hazards of Taleghan dam environmental risks. Method: In the first method, environmental risk assessment (ERA) of Taleghan dam was performed by using Bayesian Network (BN) and the Netica software. To compare the results of this method with those of conventional methods such as multi criteria decision making method (MCDM), ERA of Taleghan dam was also performed by MCDM method and use of the Expert Choice software. Findings: Based on the obtained results, the output node of the BN, changes in land use, effects on population and erosion and sedimentation are the most important risks and pollution, seismic, flooding, tourism and ecosensetivity are in second priorities. Conclusion: BN as a new method with some advantages such as considering the relation between variables and uncertainty conditions data is considered flexible model with high capacity for ERA. Therefore, to achieve a comprehensive solution for environmental risk of engineering projects such as dam construction, application of BN based on the MCDM has a high performance.