ارتقا ارزيابي اثرات توسعه با ماتريس رياضي (مطالعه موردي: منطقه نمونه گردشگري شانديز - استان خراسان رضوي)

Improvement of Environmental Impact Assessment Using Mathematical Matrix (Case Study: Shandiz Tourism Area - Khorasan Razavi Province of Iran)

زمينه و هدف: برنامه ­ريزي و توسعه طرح ­هاي گردشگري، بدون توجه به ابعاد محيط ­زيستي و گستردگي سطح توسعه مي ­تواند پيامدهاي غير قابل بازگشت و جبراني بر جاي گذارد. ارزيابي اثرات محيط ­زيستي مي ­تواند بسياري از اين پيامدها را قبل از اجراي پروژه پيش ­بيني و براي آن­ها اقدامات اصلاحي و بهسازي ارائه نمايد. روش بررسي: روش ماتريس به دليل سادگي، كارآمدي و جامعيت متداول­ترين روش­ ارزيابي اثرات شناخته شده­است. در اين راستا، يك روش براي رسيدن به ارزيابي مطلوب اثرات، بهبود ماتريس هاست و ماتريس رياضي بازدهي و دقت روش ماتريس را افزايش مي­ دهد. يافته­ ها: ماتريس رياضي، با معيارهاي شدت، وسعت، محدوده­ ي زماني، هم­ بيشي، اثرات تجمعي، اختلاف ­نظر، جبران و معناداري اثر در ستون ها و عوامل محيط­ زيستي در رديف ­ها طراحي شد. عوامل محيط­ زيستي در ارتباط با هر يك از فعاليت­ هاي پروژه دو به دو مقايسه و با دامنه اعداد 1 ± تا 9± ارزش ­گذاري گرديد. سپس، با جمع جبري معناداري اثرات، عدد نهايي كل اثرات مشخص و تعداد ارزش­ هاي مثبت و منفي با توجه به قرار گرفتن در محدوده اثر معناداري كم تا زياد تعيين شد. بحث و نتيجه ­گيري: ماتريس رياضي با لحاظ كردن آثار ساير پروژه ­هاي توسعه در منطقه با معيار تجمعي و معيار هم­بيشي، استفاده از نظر كارشناسان و تصميم­ گيرندگان با معيار اختلاف نظر و در نظر گرفتن اقدامات كاهشي، اصلاحي و بهسازي اثر با معيار جبران نتايج را به واقعيت نزديك و منطقي ­تر مي ­كند.

Background and Objective: Planning and development of tourism projects, disregarding environmental aspects and the extent of developments can lead to irreversible negative changes in the environment. Environmental impact assessment can predict many of these negative consequences and can provide corrective measures before the project is implemented. Method: Matrix, if done appropriatly, can be the most common assessment method because of its simplicity, efficiency and comprehensiveness. To upgrade the impact assessment through matrix, mathematical matrix can be applied to increase the efficiency and accuracy of the original matrix. Findings: Mathematical matrix was designed as it included magnitude, spatial extent, duration, synergy, cumulative, controversy, impacts compensation and significance in columns and 50 environmental factors in the rows. In the next step, every environmental factor was compared with the project activities and scored in the range of ±1 to ±9. Then, the final number of effects was determined using sum positive and negative effects of the significant effects. Also, the minimum, maximum and final values for positive and negative effects of the project were determined considering the weight for each group of the effects according to their significance in the range of low to high. Conclusion: Mathematical matrix has more realistic and more logical results as it considers other effects of development projects in the region by cumulative criterion and synergism criterion, using the opinion of experts and decision makers by controversial criterion and considering reform and reduction operations by compensation criterion.