تحليل وابستگي تغييرات كاربري اراضي شهرستان مشهد با پارامترهاي توپوگرافي در محيط GIS

Study of the Relationship between Landuse Change and Topographic Parameters in Mashhad in GIS Environment

زمينه و هدف: پايش تغييرات سطح زمين در طي زمان براي درك كنش ­هاي متقابل بين انسان و پديده­ هاي طبيعي به منظور تصميم­ گيري بهينه درباره مديريت سرزمين از اهميت بالايي برخوردار است. در اين مطالعه، تغييرات كاربري سرزمين شهرستان مشهد و وابستگي اين تغييرات به شرايط توپوگرافي با استفاده از تصاوير ماهواره­ اي سال­ هاي 1987، 2001 و 2014 ماهواره لندست بررسي گرديده است. روش بررسي: بدين منظور ابتدا كاربري­ سرزمين با روش تفسير بصري به شش كلاس اراضي باير، ديم­، جنگل، كشت آبي، مرتع و شهر طبقه بندي شد. در نهايت ارتباط ميان تغييرات كاربري سرزمين با مؤلفه­ هاي توپوگرافي (ارتفاع، شيب و جهت) مورد مطالعه قرار گرفت. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه در طي دوره مطالعه مساحت كاربري­ هاي شهر، جنگل و اراضي باير افزايش يافته و سطح كاربري­ هاي ديم­زار، كشت آبي و مراتع كاهش يافته ­است. بيشترين تغيير كاربري از كشاورزي آبي به اراضي ديم زار، به ميزان 37702/75 هكتار بوده است. شهر مشهد نيز در طي اين دوره زماني 27 ساله 16754 هكتار گسترش يافته كه بيشترين رشد آن در پهنه هايي با ارتفاع 600 تا 1800 متر، شيب 8 تا 12 درصد و جهت­ هاي شمالي و شرقي رخ داده است. بحث و نتيجه‌گيري: نتايج اين پژوهش مي­ تواند ابزار مناسبي جهت پيش‌بيني و مديريت مناطق مستعد تغيير كاربري فراهم آورده و چشم ­انداز مناسبي براي برنامه­ ريزان و تصميم گيران جهت برنامه ريزي و مديريت كاربري سرزمين و طرح‌هاي توسعه آتي ايجاد نمايد.

Background and Objective: Detection of land change during time series is very important for making optimal decisions about land management through understanding the interactions between human and natural phenomena. In this study, changes in landuse in Mashhad and their relation with topographic conditions were investigated using the Landsat images of 1987, 2001 and 2014. Method: Landuse map was created using visual interpretation method with six classes including bare lands, dry lands, forest, irrigated farming lands, range lands and urban lands. Finally, the relation of landuse changes with topographic components (elevation, slope, and aspect) was studied. Findings: Results showed that area of urban, forest and bare landuses is increased and area of dry, irrigated farming and range landuses is decreased during the study period. Greatest landuse change was from irrigated farming to dry farming lands, which was about 37702.75 ha. Mashhad urban area has been expanded about 16754 ha in the studied 27-year period, most which happened in locations with 800-1600 m of elevation, 8-12% slope and located in northern and eastern aspects. Conclusion: The obtained results can be used as a useful mean for managing the regions disposed to landuse change and provide the planners with suitable view to manage the landuse and future development plans.