جايگاه دستور در نظريه ها و برنامه هاي زبان دوم آموزي ؛ در جستجوي طرحي براي آموزش دستورِ زبان فارسي

Grammar Position in Second Language Learning Theories and Plans: Searching a Plan for Farsi Grammar Teaching

بررسي سير تكوين برنامه­ هاي درسي و روش­هاي آموزش زبان دوم/خارجي نشان مي‌دهد آموزش دستور همواره يكي از مباحث جدي و چالش ­برانگيز براي برنامه ­ريزان و مدرسان زبان بوده است. در برخي از برنامه­ هاي درسي، دستور محور آموزش بوده و محتواي اصلي تلقي شده است؛ درحالي‌كه در برخي ديگر، دستور به‌كلي كنار نهاده شده و معنا، محور برنامه‌هاي آموزش زبان بوده است. مطالعه پيشين برنامه­ ها و شيوه­ هاي آموزش زبان دوم/خارجي حاكي از شكل­ گيري سه رويكرد درباره آموزش دستور است. رويكرد اول، كه عمدتاً در برنامه درسي دستوري يا ساخت­گرا تجلي‌يافته است، دستور را محتواي اصلي برنامه درسي دانسته و آن را چهارچوب و قالب سازمان­دهنده برنامه زبان ­آموزي در نظر مي‌گيرد. اين رويكرد بر تمركز آشكار بر دستور و آموزش مستقيم آن تأكيد داشته و اوج رواج آن دوره ساخت گرايي، يعني اواسط قرن بيستم تا دهه هفتاد اين قرن، بوده است. رويكرد دوم، كه نقطه مقابل رويكرد تمركز بر دستور است، بر معنا و نقش ­هاي زباني تأكيد دارد. در اين رويكرد، آموزش دستور به كلي كنار نهاده شده و تبادل معنا محور اصلي برنامه زبان­ آموزي است. اين رويكرد نيز در اواخر دهه هفتاد قرن بيستم مطرح و در دو دهة پاياني اين قرن به اوج اعتبار خود رسيد. رويكرد سوم، با اتخاذ موضعي بينابين بر آموزش دستور در كنار معنا و در رابطة فرايندي تأكيد دارد. اين رويكرد نيز در اواخر قرن گذشته مطرح شد و عمدتاَ در الگوي آموزشي تكليف محور مطرح گرديده است. شواهد مختلف حاكي از آن است كه اتخاذ رويكردهاي مختلف دربارة آموزش دستور ناشي از تعاريف متفاوتي است كه براي اين بخش از زبان ارائه‌شده است. اين تعاريف شامل دستور ذهني، دستور زبان‌شناختي، دستور توصيفي، دستور معيار، دستورِ معلم و دستور آموزشي است. سؤال اصلي پژوهش حاضر اين است كه با توجه به اهداف بنيادي آموزش زبان فارسي به غيرايرانيان، كدام دستور را بايد آموزش داد و كدام‌يك از سه رويكردِ فوق براي دستيابي به اين هدف مناسب­تر است. براي اين منظور، ابتدا سير تكوين ديدگاه­هاي آموزش زبان بررسي خواهد شد. سپس، بازتاب اين ديدگاه­ها در برنامه ­هاي درسيِ آموزش زبان مورد بحث قرار خواهد گرفت. در ادامه، دستور آموزشي و ويژگي­ هاي آن بحث خواهد شد. در بخش پاياني نيز تلاش خواهد شد تا متناسب با اهداف بنيادي آموزش زبان فارسي، الگويي براي تدوين محتواي دستوري و آموزش دستور زبان فارسي پيشنهاد گردد.

Studying fulfilment processes of curriculum plans and second language teaching principles showed that grammar teaching is one of the challenging and serious subjects. Grammar is teaching-oriented, and it is based on meaning in some curriculum planning. While, in other some, grammar is fully discarded and meaning is language teaching plan .The previous study of plans and teaching principles of second language indicated forming 3 approaches in related to grammar teaching. The first approach which emerged in structuralism or grammar curriculum plans cited grammar is a basic context of curriculum planning framework of language learning plan. This approach emphasized grammar and direct education clearly. Secondly, this approach emphasized meaning and linguistic roles .Grammar teaching is discarded fully and meaning exchange is a basic part of language learning plan. Third, this approach emphasized both grammar teaching and meaning. The proofs showed that there were different approaches about grammar teaching, because of different definitions presented for this part of language. These definitions included mind grammar, linguistic grammar, descriptive grammar, standard grammar, teacher’s grammar and educational grammar. The main questions of this study asked which grammar must be taught? Which approaches are best from view of basic goals of non-native’s Persian grammar teaching? Obtaining goals are, as follows: first, it will examine fulfillment processes of language education theories, so reflecting these theories in curriculum plans of language education will be studied. Also educational grammar and its characteristics will be studied. Finally, it suggested Persian language teaching, a model for writing grammatical context and grammar teaching.