ساختار سبع مثانيِ قرآن كريم (نظريه‌اي جديد در باب چينش سوره‌ها)

The Septet-Couplet Structure of the Quran (A New Theory on the Arrangement of the Quranic Surahs)

مسأله ترتيب سوره‌ها در مصحف، يكي از مسائل مهم تفسيري و علوم قرآني است كه بسيار مورد توجه قرار گرفته است. دانشمندان علوم قرآني و مفسران غالباً يا اين چينش را ناشي از اجتهاد صحابه مي‌دانند و يا صرفاً اين چينش را چينشي توقيفي بر اساس طول سوره‌ها محسوب مي‌كنند، در اين ميان برخي نيز توجه خود را به چينشي ديگر از سوره‌ها، يعني چينش نزولي معطوف كرده‌اند. البته معدودي از دانشمندان علوم قرآني و مفسران، علاوه بر باور به توقيفي بودن ترتيب سوره‌ها به حكيمانه بودن اين چينش نيز اعتقاد داشته و در راستاي تبيين حكمت چينش سوره‌ها، نظراتي را مطرح كرده‌اند. نظريه تناسب خطي سوره‌ها، نظريه احزاب چهارگانه با محوريت سوره بقره و نظريه احزاب هفتگانه مكي - مدني شامل زوج سوره‌ها، سه نظريه‌اي است كه تاكنون در اين باره مطرح شده است. در اين مقاله ابتدا اين سه نظريه مطرح و مورد نقد و بررسي قرار مي‌گيرد، آنگاه با تصحيح و تكميل نظريه سوم، نظريه جديدي درباره نظام و چينش سوره‌ها در قرآن مطرح مي‌گردد.

The order of surahs in the Quran is one of the most important issues in interpretive studies and Quranic sciences that has attracted a lot of attention. The scholars of Quranic sciences and commentators tend to either believe that the current arrangement is the result of the ijtihad (exertion and understanding) of the companions, or merely consider this arrangement a tawqeefi (established through revelation) order based on the length of the surahs. Meanwhile, some also focus their attention on another type of arrangement, i.e. the revelatory arrangement. Of course, a few scholars of Quranic sciences and commentators believe in the role of wisdom in this arrangement in addition to believing in the tawqeefi order of the surahs and set forth some ideas in order to explain the wisdom behind the arrangement of the surahs. The theory of linear symmetry of the surahs, the theory of quartet hizbs of the surahs with the pivotal role of the Surah al-Baqarah, and the theory of septet Meccan and Medinan hizbs of the surahs including the binarity of surahs are the three theories set forth so far. In this paper, first, these three theories are evaluated and criticized. Then modifying and completing the third theory, a new theory on the system and arrangement of the surahs in the Quran is offered.