جايگاه و نحوۀ تعامل فكر و ذكر در سنت اول عرفاني

فكر و ذكر از مباحث مهم عرفان اسلامي به‌شمار مي‌روند كه در هر دو سنت عرفاني جايگاه ويژه‌اي در سير استكمالي سالكان دارند. در سنت اول عرفاني بخشي از آراي عارفان در باب فكر و ذكر به‌تبيين هر يك از آن‌ها و بيان جايگاه و اهميتشان در سير و سلوك اختصاص يافته و بخش ديگري از ديدگاه‌ها رابطۀ فكر و ذكر و نحوۀ تعاملشان با يكديگر را شرح و تبيين كرده است. اگرچه برخي عارفان سنت اول فكر و ذكر را به‌منزلۀ دو بال براي سالك بر‌شمرده‌اند اما دربارۀ نحوۀ تعامل اين دو، ديدگاه‌هاي گوناگون و گاه متعارضي در سنت اول عرفاني بيان شده است. به‌دليل جايگاه مهم فكر و ذكر در سلوك و نيز اهميت تعامل اين دو در سير استكمالي ضروري است كه وجوه گوناگون تعامل و ارتباط فكر و ذكر با يكديگر در سنت اول عرفاني تبيين شود و دليل اختلاف آراي عارفان در باب فكر و ذكر بيان گردد. اين مقاله آراي مختلف مشايخ سنت اول عرفاني را در باب نحوۀ ارتباط و تعامل فكر و ذكر بررسي و دليل تشتت اين ديدگاه‌ها را تبيين ساخته است. در باب اختلاف ديدگاه‌هاي عرفاي سنت اول در باب فكر و ذكر مي‌توان گفت بدان جهت كه فكر و ذكر هر دو مراتبي دارند، نظريات هر يك از عارفان ناظر به‌مرتبه‌اي بوده و بر اين اساس آراي ايشان در اين باب گوناگون است و گاه متعارض مي‌نمايد.