سلفي‌گري در انديشۀ ابوالثناء آلوسي و رشيد رضا با تأكيد بر آراي ايشان در مبحث توحيد

Salafism according to Abu Thana Alusi and Rashid Reza with Emphasis on their Views Regarding the Discussion on Unity of God

بن‌مايۀ مكتب سلفيه بر تبيين خاص آن از جوانب مختلف مبحث توحيد استوار است. در نوشتار حاضر با بررسي رويكرد تفسيري آلوسي و رشيد رضا در مسئلۀ توحيد، ميزان پايبندي ايشان به مباني تفكر سلفي بررسي و ارزيابي شده است. با بررسي جامع آراء كلامي و تفسيري آلوسي در مبحث توحيد، در مي‌يابيم كه تبيين او از مفاهيم مطرح در اين حوزه به نحو قابل توجهي با تلقي سلفيه متفاوت و گاه متباين است. از اين‌رو، قول مشهور مبني بر سلفي الاعتقاد بودن آلوسي نمي‌تواند قرين صحت باشد. او در كنار تبحر علمي كم‌نظير با ارج نهادن به ميراث سلف و عدم تأكيد بر مكاتب خاص كلامي و فقهي، خود را به عنوان شخصيتي صاحب‌نظر و آزاد‌انديش معرفي كرده است. در مقابل، بايد تصريح كرد كه انديشۀ رشيد رضا - دست‌كم در حوزۀ توحيد - موافقتي نسبي با مؤلفه‌هاي اساسي جريان سلفيه داشته است.

The base of the Salafi school of thought is secured upon its particular explanation of the different aspects of the discussion regarding Unity of God. This paper reviews the exegetic approach of Alusi and Rashid Reza in regards to Unity of God and evaluates and studies the degree of their adherence to the foundations of Salafi thought. A comprehensive study of Alusi's theological and exegetic views regarding Unity of God shows that his explanation of the concepts in this area is significantly different from the understanding of the Salafi concept and is sometimes in contrast to it. Therefore, the popular verdict which regards Alusi to be of the Salafi belief cannot be credited. He has presented himself as an expert and free thinking personality by honoring the Salafi heritage and his lack of emphasis on a particular jurisprudential or theological school of thought alongside his rare scientific expertise. In contrast, one must assert that Rashid Reza's views, at least regarding Unity of God, are relatively concordant with the basic components of the Salafi movement.