بررسي اعيان ثابته و صُور مُرتسمه همراه با نقد ايرادات ملاصدرا به صُور مُرتسمه

A Review of Immutable Essences and Imprinted Forms and a Critique of Sadra's Objections in regards to Imprinted Forms

دو نظريۀ اعيان ثابته و ‌‌صُور مُرتسمه كه براي تبيين علم پيش از ايجاد، ارائه شدند و نقش ويژه‌اي در حوزۀ جبر و اختيار و قضا و قدر ايفا كرده‌اند، از سوي انديشوران بسياري تحليل و بررسي شده‌اند؛ برخي اين نظريه‌ها را پذيرفتند و برخي نيز به نقد آن‌ها پرداخته‌اند. ملاصدرا از ميان اين دو نظريه، از اعيان ثابته دفاع و از ‌‌صُور مُرتسمه انتقاد كرده است. اين نوشتار برآن است تا با بيان چيستي و چگونگي پيدايش اعيان ثابته و تبيين علم الهي توسط آن‌ها و نيز بررسي كيفيت علم الهي توسط ‌‌صُور مُرتسمه ابن سينا - با يافتن وجوه اشتراك دو نظريه اعيان ثابته و ‌‌صُور مُرتسمه - اشكالات ملاصدرا بر ‌‌صُور مُرتسمه را به نقد نشيند و نشان دهد كه اشكالات ملاصدرا در صورتي‌‌‌كه ‌‌صُور مُرتسمه، ماهيت باشند و موجب حلول صور در ذات خداوند ‌‌‌شوند وارد است؛ حال آن‌كه با بررسي انجام شده آشكار مي‌‌‌شود ‌‌صُور مُرتسمه همانند اعيان ثابته، لوازم ذات و اموري وجودي‌‌‌‌‌اند كه ذات به آن‌ها متصف مي‌‌‌شود و علم تفصيلي خداوند همان‌گونه كه توسط اعيان ثابته قابل تبيين است، به‌واسطه ‌‌صُور مُرتسمه نيز تحليل‌پذير است تا آن‌‌‌جاكه اطلاق علم تفصيليِ خداوند بر آن احق از اطلاق علم بر اعيان ثابته است.

The two theories of immutable essences and imprinted forms which have been presented in order to explain pre-creational knowledge and which have a special role in the area of compulsion and choice, and predestination and fate, have been analyzed and studied by many intellectuals; some have accepted these theories and others have criticized them; Sadra has defended the theory of immutable essences and criticized the theory of imprinted forms. This paper seeks to critique Sadra's objections to imprinted forms by explaining the essence and manner of occurrence of immutable essences and explaining Divine knowledge through them, and also by studying the circumstance of Divine knowledge through Avicenna's imprinted forms by finding the common aspects between the two theories; it also seeks to show that Sadra's objections are valid if imprinted forms are quiddities and cause forms to occur in God's essence; whereas the study clearly shows that imprinted forms, like immutable essences, are prerequisites of His essence and are existential entities that God's essence is attributed with and the same way that God's detailed knowledge can be explained through immutable essences it can also be analyzed through imprinted forms so much so that the God's detailed knowledge is more deservedly applied to that than to immutable entities.