تبيين تقريرات ابداعي حكيم سبزواري در برهان صديقين

An Explanation of Hakim Sabzevari`s Original Expressions of Seddiqin Proof

براي اثبات وجود حق تعالي براهين تجربي و عقلي مختلفي از ديرباز تاكنون ارائه شده و يكي از مهم ترين دلايل عقلي در اين زمينه «برهان صديقين» است. از برهان صديقين تقريرهاي مختلفي موجود است كه چهار تقرير از اين تقريرها از ابداعات حاج ملاهادي سبزواري است. ايشان در آثارش اين تقريرها را به صورت پراكنده بيان كرده كه به طور خلاصه بدين گونه هستند: 1. حقيقت مرسله وجود كه اصيل است به هيچ وجه عدم را قبول نمي كند. لذا واجب الوجود بالذات است، چون هيچ نقيضي، نقيض خود را قبول نمي كند. 2. حقيقت اصيل وجود، ممكن نيست زيرا درصورت امكانِ حقيقت وجود، خلف لازم مي آيد به دليل آن كه غير از اين حقيقت، حقيقت ديگري نيست تا به آن متعلق باشد. 3. حقيقت (مرتبه اي از مراتب وجود) يا واجب است يا ممكنِ به امكان فقري است كه جهت دوري از دور و تسلسل حتماً بايد مستلزم واجب باشد. 4. حقيقت اصيل وجود يا واجب است يا ممكن به امكان فقري است كه آن نيز متعلق به واجب بوده و مستلزم اوست. اين نوشتار به بيان اين چهار دليل پرداخته و دليل ابداعي بودن آنها را بيان مي كند و اشكالات وارده به بعضي از آن ها را مورد بررسي قرار مي دهد.

Numerous experimental and intellectual proofs have been given for the existence of God. One of the strongest proofs in the field is that well-known as seddiqin. During the history of Islamic and theology, different expressions of the proof have been presented; four of the expressions have been originally given by Sabzevari. The expressions, found in different places of his works, may be summarized as: 1- Extended truth of existence which is really established never accept nothingness; it, therefore, is necessary, since two contradictory things never accept one another. 2- The really established truth of existence may not be a possible being, since in the case of its possibility, there would not be found any other truth upon which it be based. 3- Given the possibility of the truth of being and not ending to a necessary one, incorrect circle or infinite regress would occur. 4- The real truth of existence is necessary or possible (in its Sadrian meaning), the latter also would lead us to the necessary Being. This paper, has argued for the originality of the expressions and surveyed the objections given against them.