بررسي اثر ارتفاع رويشگاه بر كميت و كيفيت مواد موثره اسانس پايه‌هاي نر و ماده گياه Juniperus communis subsp. hemisphaerica در رويشگاه طبيعي آمل

Effect of altitude on essential oil composition in different gender of Juniperus communis ssp. hemisphaerica growing wild in Amol

سرو پيرو (Juniperus communis L. ssp. hemisphaerica) درختچه‌اي دوپايه و متعلق به تيرة سرو (Cupressaceae) است كه به‌طور خودرو در كوه­هاي البرز در شمال ايران رويش دارد. اسانس اين گياه داراي خواص درماني در افسردگي، روماتيسم، اسپاسم، نفخ، ديابت، اشتهاآور و مدر مي‌باشد. در اين تحقيق به منظور بررسي اثر ارتفاع محل بر ويژگي­هاي كمي و كيفي اسانس پايه­ هاي نر و ماده گياه سرو پيرو، سرشاخه­هاي گياه در تابستان سال 1390 از دو ارتفاع 2200 و 2700 متري از سطح دريا جمع­آوري گرديد. عمل اسانس­گيري به روش تقطير با آب و با استفاده از دستگاه كلونجر انجام گرديد و سپس تركيبات اسانس با استفاده از دستگاه‌هاي گازكروماتوگرافي (GC) و گازكروماتوگرافي متصل به طيف­سنج جرمي (GC/MS) شناسايي شدند. نتايج نشان داد كه محتوي اسانس گياه در هر دو ارتفاع، در سرشاخه­ هاي پايه­هاي نر (2/85-2/74 درصد) بيشتر از پايه­هاي ماده (2/59-2/20 درصد) بوده است. تجزيه و شناسايي تركيب­هاي تشكيل‌دهنده اسانس­ها نشان دادند كه آلفا-پينن و سابينن اجزاء غالب شناسايي شده در اسانس بودند. بيشترين مقدار آلفا-پينن (81/48 درصد) و سابينن (44/47 درصد) در ارتفاع 2200 متري و به ترتيب در پايه­هاي نر و ماده مشاهده گرديد. همچنين مونوترپن­ها عمده­ترين گروه تركيبات شناسايي شده در اسانس­ها بودند.

Juniperus communis L. ssp. hemisphaerica is a dioeciously wild growing shrub, which is belonged to Cupressaceae family and could found in the Alborz Mountain in north of Iran. The essential oil of Juniper is used as anti-depressant, anti-rheumatic, anti-spasmodic, carminative, antidiabetic, appetizer and diuretic properties. In this research the effects of altitude on the quantitative and qualitative characteristics of the essential oil in different gender of this plant was investigated. The aerial part of different gender were harvested from two altitudes (2200 and 2700 m) in summer 2011. The essential oils were extracted by hydro distillation and were analyzed by GC and GC/MS. The results were showed that the foliage of male plants in both altitude contained higher oil content (2.74%-2.85%) than the female plants (2.20%-2.59%). The α-pinene and sabinene were the main components of essential oils in both foliages, but the highest amount of α-pinene (48.81%) and sabinene (44.47%) were observed in 2200 m in both foliage's, respectively. Monoterpenes were the main compounds, which identified in these essential oils.