اثر زمان نشاكاري بر عملكرد شلتوك و صفات فيزيولوژيك در مرحله پر شدن دانه ارقام برنج

Effect of transplanting time on grain yield and physiological traits in grain filling period in rice cultivars

انتقال مجدد ماده خشك، سرعت و مدت پر شدن دانه نقش تعيين‌كننده­اي در عملكرد دانه برنج دارند و مستقيماً تحت تأثير شرايط محيطي هستند. به منظور مطالعه واكنش ارقام به تغييرات محيطي، آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مركز ترويج و توسعه تكنولوژي هراز، در سال 1392 اجرا شد. تيمارها شامل ارقام برنج صمدي، طارم هاشمي، طارم محلي، شيرودي، كشوري و گوهر و زمان‌هاي نشاكاري (15 ارديبهشت، 30 ارديبهشت و 20 خرداد) بودند. نتايج نشان داد زمان­هاي مختلف نشاكاري از نظر ميزان انتقال مجدد ماده خشك، كارايي انتقال مجدد ماده خشك ساقه، سرعت پر شدن دانه و مدت پر شدن دانه و عملكرد شلتوك اختلاف معني­داري داشتند. زمان نشاكاري 15 ارديبهشت به­جز سرعت پر شدن دانه در بقيه صفات ياد شده از دو زمان ديگر برتر بود. طارم هاشمي داراي بالاترين و شيرودي داراي پايين‌ترين سرعت پر شدن دانه بودند. ميزان انتقال مجدد ماده خشك و كارآيي انتقال مجدد ماده خشك ساقه، دوره مؤثر پر شدن دانه و عملكرد شلتوك در شيرودي (8335 كيلوگرم) بالاتر از بقيه ارقام بود. سرعت پر شدن دانه داراي همبستگي منفي و معني‌داري با عملكرد دانه بود. افزايش دوره مؤثر پر شدن دانه به همراه افزايش انتقال مجدد، نقش مؤثرتري در عملكرد دانه ارقام برنج داشت. افزايش دما در مرحله رشد رويشي با افزايش دماي تجمعي، كاهش تعداد پنجه موثر را به­ همراه داشت و اين امر باعث افزايش سرعت پرشدن دانه و كاهش مدت پر شدن دانه و محدوديت انتقال مجدد گرديد و عملكرد شلتوك كاهش يافت.

Dry matter remobilization, grain filling rate and duration has principle role on rice grain yield, and environment condition directly affect on them. For study the influence of climate factors a factorial field experiment in randomized complete blocks design with three replications conducted at Haraz Extention and Technology Development Centre in Spring 2013. Treatments included rice cultivars namely; Samadi, Tarom Hashemi, Local Tarom, Shiroudi, Keshvari, Gohar and transplanting times (5th may, 20th may and 10th June). Results showed that dry matter remobilization rate, stem dry matter remobilization efficiency, grain filling rate and duration, and grain yield varied significantly among different transplanting times. Transplanting time on 5th may was higher than other two transplanting dates in all traits except for grain filling rate. Tarom Hashemi had highest and improved variety, Shiroodi had lowest grain filling rate. Dry matter remobilization rate, Stem dry matter remobilization efficiency, effective grain filling duration, and grain yield was higher in Shiroudi among rice cultivars. Grain yield negatively correlated with grain filling rate. Increasing in grain filling duration with increased dry matter remobilization had more effective role in rice cultivars grain yield. Increasing temperature in vegetative growth phase with increasing in accumulated growing degree day accompanied with decreasing in tiller number, less tiller number caused higher grain filling rate and lower grain filling duration and dry matter remobilization restriction that decreased grain yield.