اثربخشي توان‌بخشي شناختي بر كاركردهاي اجرايي (توجه و حافظه فعال) نوجوانان بقايافته از لوسمي حاد لنفوبلاستيك داراي سابقه شيمي‌درماني: يك كارآزمايي باليني

Effectiveness of Cognitive Rehabilitation in Executive Functions (Attention and Working Memory) in Adolescents Survived from Acute Lymphoblastic Leukemia with a History of Chemotherapy: A Randomized Clinical Trial

سابقه و هدف: پژوهش حاضر به‌عنوان يك كارآزمايي باليني و با هدف اثربخشي توان‌بخشي شناختي بر كاركردهاي اجرايي (توجه و حافظه فعال) نوجوانان بقايافته از لوسمي حاد لنفوبلاستيك داراي سابقه شيمي‌درماني انجام شد. مواد و روش‌ها: اين مطالعه روي 30 نفر از نوجوانان بقايافته از لوسمي حاد لنفوبلاستيك داراي سابقه شيمي‌درماني صورت گرفت كه به روش همتاسازي تصادفي در دو گروه مداخله (15 نفر) و ليست انتظار (15 نفر) قرار داشتند. آزمودني‌هاي گروه مداخله در توان‌بخشي شناختي، توسط برنامه توان‌بخشي شناختي حافظه و توجه (آرام) در 12 جلسه 45 دقيقه‌اي قرار گرفتند. داده‌هاي پژوهش به‌وسيله آزمون‌هاي دسته‌بندي كارت‌هاي Wisconsin (WCST :Wisconsin Card Sorting Test) و عملكرد مداوم (CPT :Continuous Performance Test) در سه مقطع پيش‌آزمون، پس‌آزمون و پيگيري گردآوري و با استفاده از روش‌هاي آماري توصيفي (ميانگين و انحراف معيار) و استنباطي (تحليل كوواريانس چند متغيري) تحليل شدند. يافته‌ها: نتايج به‌دست آمده از تحليل داده‌ها در آزمون Wisconsin، نشان‌دهنده آن بود كه نمرات مربوط به حافظه فعال و توجه انتقالي در مؤلفه‌هاي پاسخ‌هاي صحيح، خطاها، طبقات و متغير در جاماندگي در گروه مداخله، نسبت به گروه ليست انتظار به‌طور معناداري بهبود داشته است (05/0>P). همچنين، عملكرد اين گروه در آزمون توجه پايدار و مؤلفه‌هاي خطاي ارتكاب و خطاي حذف آزمون عملكرد مداوم بهبود معناداري را نشان مي‌دهد (05/0>P). استنتاج: با توجه به اينكه، وجود اين نواقص شناختي تأثيرات نامطلوبي بر زندگي افراد درمان‌يافته از لوسمي برجاي مي‌گذارد، اقدام درماني مناسب جزء ضروريات است؛ بنابراين، توصيه مي‌شود كه در پژوهش‌هاي بعدي، به بررسي نقش توان‌بخشي شناختي بر كيفيت زندگي اين گروه از افراد اقدام شود.

Background and purpose: We aimed at evaluating the effectiveness of cognitive rehabilitation on executive functions (attention and working memory) in adolescents surviving acute lymphoblastic leukemia with a history of chemotherapy. Materials and methods: This clinical trial was conducted in 30 adolescents who survived acute lymphoblastic leukemia and had a history of chemotherapy. The participants were randomly assigned to two groups of intervention and waiting list (n=15 per group). The subjects in the experimental group were provided with 12 45-minute sessions of cognitive rehabilitation of memory and attention. The data was obtained using Wisconsin Card Sorting Test and Continuous Performance Test in the three stages of pre-test, post-test, and follow-up. Data analysis was performed using descriptive (mean and standard deviation) and inferential statistics (MANCOVA). Results: Wisconsin test showed significant improvements in the scores of working memory and shifting attention in components of correct responses, errors, classes, and preservation variable in the intervention group (P<0.05). Moreover, significant performance enhancement was observed in the continuous attention test and components of commission error and error of omission in continuous performance test among the intervention group (P<0.05). Conclusion: Cognitive defects have negative impacts on the lives of of those surviving leukemia. Therefore, further studies are required to evaluate the role of cognitive rehabilitation in improvement of quality of life in this group of individuals.