اثر اندازه بذر بر عملكرد ، ويژگي هاي زراعي و تحمل به تنش خشكي نخود

The effect of seed size on agronomic characteristics, grain yield and drought tolerance of chickpea

اندازه بذر به عنوان يكي از ويژگيهاي مهم و موثر بر عملكرد دانه و رشد و نمو در اغلب گياهان زراعي، نقش شناخته شده‌اي دارد. به منظور مطالعه تاثير اندازه بذر ژنوتيپ‌هاي نخود بر تحمل خشكي، آزمايشي با استفاده از طرح دوبار خرد شده بر پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي و طي سه سال زراعي (1392-1389) انجام شد. سطوح تنش خشكي شامل يك‌بار آبياري بلافاصله پس از كاشت، دوبار آبياري و سه بار آبياري هركدام به فاصله يك‌ماه پس از كاشت در كرت‌هاي اصلي و ژنوتيپ‌ها شامل "آرمان"، "آزاد"، ILC 482" " و يك "توده بومي تركيه" در كرت‌هاي اصلي دوم و سه اندازه بذر(درشت با قطر بيش از هشت ميلي‌متر، متوسط با قطر شش تا هشت ميلي‌متر و ريز با قطر كمتر از شش ميلي‌متر) در كرت‌هاي فرعي قرار گرفتند. تاريخ گلدهي و رسيدن، طول دوره پر شدن دانه، قدرت رشد در شروع گلدهي و رسيدن، ارتفاع بوته، وزن صد دانه، شاخص برداشت، عملكرد زيست توده و دانه تجزيه و تحليل گرديد. با استفاده از شاخص‌هاي مختلف تحمل به تنش خشكي (SSI،STI،TOL،MP و GMP) و از روي عملكرد و نيز روش رتبه‌بندي صفات، ميزان تحمل به تنش در اندازه‌هاي متفاوت بذر و ژنوتيپ‌هاي آزمايشي برآورد شد. نتايج نشان داد كه بيشترين عملكرد دانه متعلق به بذوري با اندازه متوسط و درشت (900 كيلوگرم در هكتار) بود. جمع‌بندي نتايج بر اساس رتبه‌بندي صفات و شاخص‌هاي تحمل به تنش نشان داد كه رقم "آزاد" متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ آزمايشي به تنش خشكي بود. همچنين بذور با اندازه ريز در برابر تنش خشكي حساس‌تر و بذور درشت مقاوم‌تر بودند.

Seed size has been known role as one of the important and effective traits on the yield, growth and development in many field crops. In order to study the effect of chickpea genotypes seed size on drought tolerance an experiment carried out as split-split plots based on randomized complete blocks design during three cropping seasons (2010-2013). Drought stress levels as main plots were one-time irrigation at the planting, two and three times (each one after one month from planting date) and four chickpea genotypes ("Arm@n", "Azad", "ILC 482" and a "landrace from Turkey") were included in sub plots and three seed sizes (large seeds with > 8 mm, medium seeds with 6-8 mm and small seeds with less than 6 mm in diameters) were included in sub plots. Date of flowering and maturity, grain filling period, growth vigor (in start of flowering and maturity stages), plant height, 100 grain weight, dry biomass and grain yields were measured and analyzed. Drought tolerances of seed sizes and genotypes evaluated by using of different stress tolerance indices (Stress Susceptibility Index, Stress Tolerance Index, Tolerance Index, Mean Productivity Index and Geometric Mean Productivity Index) and based on the grain yields and traits ranking method. Results showed that the highest grain yields belonged to medium and large seed sizes (900 kg ha-1). In conclusion and based on drought tolerance indices and traits ranking method, "Azad" cultivar was tolerated to drought stress. The small and large seeds were susceptible and tolerated to drought stress, respectively.