اثر دما و شدت تشعشع بر عملكرد و اجزاي عملكرد برنج در شرايط اقليمي مازندران

Effect of weather temperature and solar radiation on grain yield and yield components of rice under different local climates in Mazandaran province

به‌منظور بررسي اثر اقليم­هاي متفاوت محلي بر عملكرد و اجزاي عملكرد دو رقم بومي و اصلاح شده برنج (’طارم هاشمي‘ و’شيرودي‘) و كمي­سازي روابط عملكرد و اجزاي عملكرد با شدت تشعشع خورشيدي و دماي هوا در طول دوره رشد، سه آزمايش در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در سه منطقه بابلسر، آمل و پل‌سفيد از شهرستان­هاي استان مازندران در سال 1393 اجرا گرديد. نتايج نشان داد كه اثر اقليم‌هاي متفاوت محلي بر برخي از صفات همچون عملكرد دانه، تعداد خوشه، وزن خوشه، طول خوشه، تعداد كل دانه در خوشه و تعداد دانه پر به طور آماري در سطح احتمال يك درصد معني­دار گرديد. مزارع پل‌سفيد در كليه صفات نسبت به مزارع آمل و بابلسر از مقادير عددي پايين‌تري برخوردار بودند كه علت آن را مي‌توان به وقوع ميانگين دماي هوا و شدت تشعشع خورشيدي پايين‌تر در طول دوره رشد برنج به خصوص در مرحله زايشي در اين منطقه نسبت داد. كاهش ميانگين دماي هوا و شدت تشعشع خورشيدي ناشي از افزايش ارتفاع از سطح آب‌هاي آزاد، باعث كاهش معني‌دار عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك (25-10 درصد وابسته به رقم) در هر دو رقم شد. علاوه بر اين، تأثير كاهش ميانگين دماي هوا بر عملكرد دانه بيشتر از شدت تشعشع خورشيدي بود. در مجموع، با استفاده از يافته‌هاي اين مطالعه بهخوبي مي‌توان تغييرات عملكرد دو رقم برنج را در اقليمي‌هاي متفاوت محلي مورد مطالعه را كمّي‌سازي و همچنين كاهش احتمالي عملكرد برنج به دليل تأخير در كشت را نيز برآورد كرد.

This study aimed to investigate the effect of different local climates on grain yield (GY) and yield components (YC) of two different rice cultivars (cvs. ‘Tarom Hashemi’ and ‘Shiroudi’) and also to quantify the relationships between GY and YC with the average of weather temperature (T, °C) and solar radiation (SR, MJ m-2 d-1) during the growing season of rice. Three field experiments were conducted separately based on the randomized complete blocks design with four replications, at the paddy fields of Babolsar, Amol and Polesefid cities in northern Iran in 2014. The results indicated that the effect of different local climates were statistically significant on GY, the number of panicles, length of panicle, weight of panicle, total number of grain in each panicle and the number of filled grain (P < 0.01). In all traits, the values related to Polesefid were lower than both Amol and Babolsar which can be resulted in lower T and SR during the rice growing, especially in the reproductive stage. Decline in T and SR due to increasing in the above mean sea level were cased a decrease in GY and biological yield of both cultivars (about 10-25 percent, depending on the cultivar). In addition, GY was affected by decrease in T more than SR. Consequently, the results shown that we simply can quantify the variation in GY in both cultivars under different local climates and also can calculate a possible reduction in GY due to the delay in transplanting.