بررسي محدوديت مخزن و توزيع مواد فتوسنتزي ژنوتيپ‌هاي گندم در شرايط تنش خشكي آخر فصل رشد

Evaluation of sink limitation and assimilates distribution of wheat genotypes under terminal drought stress

به‌منظور ارزيابي الگوي توزيع مواد فتوسنتزي به دانة ژنوتيپ‌هاي گندم در شرايط تنش خشكي آخر فصل، يازده لاين اميدبخش گندم زمستانه به‌همراه ارقام’اروم‘،’زارع‘،’ميهن‘،’پيشگام‘و’زرين‘ در دو سطح آبياري (آبياري كامل و قطع آبياري از مرحلة گلدهي) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي مياندوآب در دو سال زراعي 93-1392 و 94-1393 ارزيابي شد. آزمايش به‌صورت كرت‌هاي خردشده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار بود. نتايج نشان داد تنش كم‌آبي به‌صورت معناداري بر ميزان انتقال مجدد، سهم انتقال مجدد و محدوديت منبع افزود و از مقدار وزن سنبله، وزن پدانكل، محدوديت مخزن با حذف ساير برگ‌ها، محدوديت مخزن با حذف برگ پرچم، عملكرد دانه و شاخص برداشت كاست، به‌طوري كه تنش كم‌آبي ميزان انتقال مجدد را 45/45 درصد افزايش داد و سهم كل عملكرد دانه از انتقال مجدد از 18/30 درصد در شرايط بهينه به 43/33 درصد در شرايط تنش افزايش داد. در بين ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي در شرايط بهينة رطوبتي دو ژنوتيپ زرين و ميهن و در شرايط تنش انتهايي ژنوتيپ ميهن بيشترين عملكرد دانه را به خود اختصاص داد. در اين مطالعه، در شرايط تنش كم‌آبي عملكرد دانه با ميزان انتقال مجدد و سهم انتقال مجدد همبستگي مثبت و معنادار نشان داد. مي‌توان نتيجه گرفت ارقام و ژنوتيپ‌هايي كه در هر دو شرايط از ميزان انتقال مجدد و سهم انتقال مجدد كافي در عملكرد برخوردارند، ارقام مناسبي براي كشت در شرايط بهينه، همچنين در مناطقي است كه با تنش كم‌آبي انتهايي روبه‌رويند.

In order to evaluation the pattern of assimilates distribution to seed under late season drought stress, 11 promising lines of winter wheat along with Orum, Zareh, Mihan, Zarrin and Pishgam cultivars were evaluated in two levels of irrigation (full irrigation and cutting irrigation from flowering to maturity) at the Agricultural Research Station of Miandoab during 2013-2015 growing seasons. Experiments were conducted in split plot based on randomized complete block design with three replications. Results showed that water deficit stress significantly increased remobilization rate, contribution of remobilization and source restriction and decreased the amount of spike weight, peduncle weight, sink restriction by removing leaves other than flag leaf, sink restrictions by removing flag leaf, grain yield and harvest index, so that terminal water deficit stress increased remobilization by 45.45% and the total yield contribution of remobilization of 18.30% in normal conditions increased to 43.33% under stress conditions. Among the genotypes, ‘Zarrin’ and ‘Mihan’ under normal moisture conditions and ‘Mihan’ genotype under terminal drought stress conditions produced the highest grain yield. In this study under terminal drought stress conditions, there were significant positive correlations between grain yield with remobilization rate and contribution of remobilization. It can be concluded that the varieties and genotypes afforded adequate remobilization and contribution of remobilization in grain yield in both conditions are appropriate for cultivation in optimal conditions, as well as areas that are faced with terminal water deficit stress.