شناسايي عوامل محدودكننده عملكرد سويا با استفاده از روش تحليل مقايسه كاركرد (مطالعه موردي: استان گلستان – كلاله)

Identifying soybean yield-limiting factors by using Comparative Performance Analysis (Case study: Golestan province – Kalaleh

يكي از عمده‌ترين مشكلات توليد سويا در استان گلستان اختلاف قابل‌توجه بين عملكرد واقعي كشاورزان و عملكرد قابل وصول (خلاء عملكرد) است كه در سال‌هاي اخير اين اختلاف در مزارع سويا در مناطق توليد اين محصول چشمگير بوده است. بنابراين، شناسايي عوامل محدودكننده و خلاء عملكرد داراي اهميت ويژه‌اي است. بدين منظور مطالعه‌اي در شهرستان كلاله و در 73 مزرعه به صورت پيمايشي و براساس روش تحليل مقايسه كاركرد انجام شد. در اين مطالعه تمامي اطلاعات مربوط به عمليات مديريتي، خصوصيات خاك و وضعيت اجتماعي – اقتصادي كشاورزان ثبت و اندازه‌گيري شدند. سپس با استفاده از رگرسيون گام به گام، رابطه بين عملكرد و تمامي متغيرها بررسي شد. نتايج نشان داد كه بين عملكرد كشاورزان و عملكردي كه مي‌توانند برداشت كنند، 2606/4 كيلوگرم در هكتار فاصله (خلاء) وجود دارد. نتايج آزمايش حاضر نشان داد كه شش عامل محدودكننده عملكرد سويا در شهرستان كلاله شامل تجربه كشاورز، زير خاك كردن بقايا، تاريخ كاشت، آبياري باراني، مقدار آب مصرفي و تراكم بوته به‌ترتيب 30/1، 5/1، 14/7، 13/8، 13/8 و 22/5 درصد خلاء عملكرد ايجاد مي‌كنند. در اين تحقيق از بين شش عاملي كه عملكرد قابل حصول سويا را محدود كرده است پنج متغير، عوامل مديريتي هستند كه در صورت بهينه‌سازي اين عوامل مديريتي مي‌توان عملكرد سويا را در منطقة كلاله تا 70 درصد افزايش داد.

One of the main problems of soybean production in the east region of Golestan, Iran is considerable difference between actual yield and attainable yield which is called yield gap. In recent years, this gap has been impressive, and therefore, identifying soybean yield-limiting factors is essentially needed. The present study was conducted based on CPA method in 73 fields of Kalaleh )Golestan, Iran) in 2016. In this study all information related about management practices, soil characteristics and farmer socio-economic status were measured and recorded. Then, using stepwise regression, the relationship between variables and yield was considered. The results showed that there is a 2606.4 kg/ha difference (gap) between actual yield (average farmers' yield) and attainable yield (maximum farmers' yield). It was identified that farming experience, burying plant residues in the soil, planting date, Sprinkler irrigation, the amount of used water and plant density were contributed to yield gap, 30.1, 5.1, 14.7, 13.8, 13.8 and 22.5%, respectively. It could be concluded that improving these factors will increase the yield up to 1802.9 kg/ha.