بررسي سازگاري و پايداري عملكرد دانه ارقام گندم در اقليم سردسير و معتدل ايران

Study of adaptability and grain yield stability of wheat cultivars in cold and moderate-cold climate of Iran

اين مطالعه به منظور بررسي سازگاري و پايداري عملكرد دانه ارقام آبي گندم نان الوند، الموت، زرين، نويد، آذر 2، سبلان، اميد و بزوستايا، در قالب طرح آماري بلوك هاي كامل تصادفي و به مدت سه سال زراعي (89-1386) در شش شهرستان اجرا شد. در هر سال و در هر منطقه پس از برداشت، تجزيه واريانس ساده براي عملكرد دانه انجام و در پايان سال سوم در هر منطقه تجزيه واريانس مركب (سه ساله) و در خاتمه تجزيه واريانس مركب نهايي (سه سال و شش منطقه) انجام شد. براي تعيين پايداري ارقام از روش هاي لين و بينز، واريانس محيطي، اكووالانس ريك و واريانس پايداري شوكلا استفاده گرديد. نتايج حاصل از تجزيه مركب (سه سال و شش منطقه) نشان داد كه اثر متقابل ژنوتيپ × منطقه × سال بر عملكرد دانه از نظر آماري معني دار بود. بيشترين و كمترين عملكرد دانه در بين ارقام آزمايشي به ترتيب متعلق به ارقام الوند با 3/74 و آذر 2 با 2/72 تن در هر هكتار مي باشد. نتايج حاصل از تجزيه پايداري به روش لين و بينز نشان داد كه رقم زرين داراي كمترين واريانس درون مكاني در بين ارقام آزمايشي بوده و كمترين واريانس محيطي نيز متعلق به رقم آذر 2 است. نتايج حاصل از تجزيه پايداري به روش واريانس پايداري شوكلا نشان داد كه كمترين واريانس پايداري شوكلا در بين اين ارقام به ترتيب متعلق به ارقام زرين و سبلان مي باشد. همچنين، نتايج حاصل از روش اكووالانس ريك نشان داد كه رقم زرين داراي كمترين اكووالانس ريك در بين ارقام مي باشد. جمع بندي نتايج حاصل از اين بررسي نشان مي دهد كه ارقام زرين و سبلان از پايداري بالاتري نسبت به ساير ارقام مورد تحقيق برخوردار بوده و كشت آن در مناطق مورد مطالعه توصيه مي شود.

In order to study adapatability and yield stability of irrigated bread wheat cultivars Alvand, Alamout, Zarrin, Navid, Azar 2, Sabalan, Omid and Bezostiya this experiment was conducted in RCBD during three cropping seasons (2007-2010) in six cities. Simple ANOVA and combined analysis of variance for three years in every location and also combined analysis of variance for three years and six locations were implemented. Lin and Binns parameter, environmental variance, Rick Ecovalance method and Shukla stability variance were used for determination of stable cultivars. Results of combined ANOVA (three years × six locations) showed that interaction effect of year × location × genotype was significant. The highest and lowest grain yield belonged to Alvand (3/74 tha1) and Azar 2 (2/72 tha1) cultivars. Results of stability analysis with Lin and Binns method showed that Zarrin cultivar had the lowest inside location variance for grain yield and the lowest environmental variance belonged to Azar 2 cultivar. Results of stability analysis with Shukla Stability variance method showed that Zarrin and Sabalan cultivars had the lowest Shukla stability variance, respectively. Also results of Rick Ecovalance method showed that Zarrin cultivar had the highest amount for this parameter. Zarrin and Sabalan cultivars had the lowest yield stability and can be recommended for studied locations.