كليدواژه :
نخود تيپ كابلي , مرحله گياهچه‌اي , مرحله گياه كامل , پلي اتيلن گلايكول , شاخص‌هاي تحمل به تنش
چكيده فارسي :
اين بررسي در دو آزمايش در شرايط مزرعه (گياه كامل) و آزمايشگاه (مرحله گياهچه‌اي) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم مراغه انجام شد. در آزمايش مزرعه‌اي كه به صورت كرت‌هاي دوبار خردشده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي و به مدت سه سال زراعي(92-1389)انجام شد، سطوح تنش خشكي شامل يك‌بار آبياري بلافاصله پس از كاشت، دوبار آبياري (زمان كاشت + مرحله گلدهي) و سه بار آبياري (زمان كاشت + مرحله گلدهي + مرحله پر شدن غلاف‌ها) در كرت‌هاي اصلي، ژنوتيپ‌ها (ارقام آرمان، آزاد، ILC 482 و يك توده بومي تركيه) در كرت‌هاي فرعي و اندازه بذر (درشت، متوسط و ريز به ترتيب با قطر بيش از 8، 8 تا 6 و كمتر از 6 ميلي‌متر) در كرت‌هاي فرعي- فرعي قرار گرفتند. آزمايش مرحله گياهچه‌اي به صورت فاكتوريل با سه عامل و ژنوتيپ، اندازه بذر و سطوح تنش در قالب طرح كاملاً تصادفي و با سه تكرار انجام شد. دو عامل ژنوتيپ و اندازه بذر مانند آزمايش مزرعه‌اي بودند و عامل تنش خشكي در پنج سطح (صفر به عنوان شاهد، 0/2- ، 0/4- ،0/6- و 0/8- بار با استفاده از PEG6000) بود. براي ارزيابي تحمل خشكي از شاخص‌هاي STI، MP و GMP استفاده شد. تجزيه واريانس مركب داده‌ها در آزمايش مزرعه‌اي نشان داد كه اندازه بذر بر عملكرد دانه و عملكرد زيست توده آفتاب خشك از نظر آماري اثر معني‌داري نداشت ولي بيشترين عملكرد دانه متعلق به بذرهايي با اندازه متوسط و درشت (به ترتيب 901 و 900كيلوگرم در هكتار) بود. نتايج آزمايش مرحله گياهچه‌اي نشان داد كه بيشترين مقادير وزن تر و خشك گياهچه متعلق به بذرهاي درشت بود. جمع‌بندي نتايج در هر دو شرايط آزمايشي نشان داد كه رقم آزاد و لاين ILC 482 متحمل‌ترين ژنوتيپ به تنش خشكي بودند. بين اندازه بذر و عملكرد در شرايط تنش در هر دو مرحله گياه كامل و گياهچه‌اي همبستگي مثبت و معني‌داري وجود داشت (به ترتيب r = 0.979 وr = 0.998). با توجه به نتايج اين بررسي، انتخاب ژنوتيپ و اندازه بذر مناسب به منظور كاهش اثر سوء تنش خشكي در كشت نخود ديم قابل توصيه است.
چكيده لاتين :
This study was carried out in laboratory and field in Maragheh Dryland Agricultural Research Station. The field experiment was in split-split plots based on randomized complete block design (RCBD) with three replications performed for three cropping seasons (2010-2013). Drought stress levels as main plots were one time irrigation (immediately after planting), two times (after planting+ flowering) and three times (after planting + flowering time + pods filling), four chickpea genotypes (Arman, Azad, ILC 482 and a landrace from Turkey) were in sub plots and three seed sizes (large with > 8 mm, medium with 6-8 mm and small with < 6 mm in diameters) were in sub-sub plots. Laboratory experiment (seedling stage) was carried out in factorial based on RCBD with three replications and three factors in which, genotypes and seed sizes treatments were similar to those of field experiment but drought (induced by PEG 6000) was in five levels (0, -0.2, -0.4, -0.6 and -0.8 bar). Drought tolerance was evaluated by different stress tolerance indices (STI, MP and GMP). Results of combined analysis on data of field experiment showed that seed size had not significant effect on seed yield and dry biomass yield, but the highest seed yield was obtained from medium and large seed size treatments (901 and 900 kgha-1, respectively). In laboratory experiment, the highest seedling fresh and dry weight belonged to large seeds. As a conclusion, in both experiments Azad and ILC 482 were more tolerant genotypes to drought stress. Correlation coefficients between seed size and yield under stress in both seedling and adult stages were significant and positive (r = 0.998 and r = 0.979, respectively). Based on the results of this study, selection of suitable genotype and seed size can be recommended for mitigating adverse effects of drought in dryland chickpea cultivation
