اثر تنش خشكي بر صفات زراعي ژنوتيپ‌هاي كنجد در منطقه بهبهان

Effect of Drought Stress on Agronomic Traits of Sesame Genotypes in Behbahan Region

بروز تنش خشكي در زراعت كنجد در منطقه بهبهان رايج بوده و معمولاً از اواخر شهريورماه به بعد رخ مي‌دهد. اين تحقيق در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو آزمايش جداگانه در ايستگاه تحقيقات كشاورزي بهبهان به مدت دو سال (1391 و 1392) اجرا شد. در آزمايش اول آبياري پس از 100 ميلي‌متر تبخير از طشتك كلاس A (آبياري متداول) و در آزمايش دوم آبياري پس از 200 ميلي‌متر تبخير از طشتك كلاس A (تنش) انجام شد. ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي شامل لاين‌هاي L5-84215 ، L5-86365 و صفي‌آبادي، رقم يلووايت و توده محلي بهبهان (شاهد) بودند. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه در هر دو آزمايش اثر ژنوتيپ بر صفات تعداد كپسول در بوته، وزن هزار دانه و عملكرد دانه در سطح احتمال 1% معني‌دار بود. در آزمايش اول و دوم توده محلي بهبهان به ترتيب با ميانگين 1286 و 741 كيلوگرم در هكتار داراي بالاترين عملكرد دانه بود. از نظر شاخص حساسيت به تنش لاين L5-86365 با 0/92 داراي پايين‌ترين مقدار بود. كمترين شاخص تحمل معادل 272/93 مربوط به لاين صفي‌آبادي بود. توده محلي بهبهان از نظر شاخص‌هاي تحمل به تنش ( 0/99)، بهره‌وري متوسط (1013/52) و ميانگين هندسي بهره‌‌وري (976/24) داراي بيشترين مقادير بود. در سال اول و دوم توده محلي بهبهان به ترتيب با 26/0 و 0/23كيلوگرم بر مترمكعب داراي بيشترين بهره‌وري مصرف آب آبياري بود. با توجه به اين كه توده محلي بهبهان در هر دو حالت شاهد و تنش عملكرد بالاتري نسبت به ساير ژنوتيپ‌ها داشت و از نظر مقادير شاخص‌هاي تحمل به تنش، بهره‌وري مصرف آب آبياري نيز بالاتر از بقيه ژنوتيپ‌ها بود، اين جمعيت براي كاشت در منطقه بهبهان در شرايط آبياري متداول و در شرايط تنش خشكي توصيه مي‌شود.

Drought stress in sesame happens regularly during September in Behbahan region. This research was carried out in two separate experiments based on randomized complete block design with three replications at Behbahan Agricultural Research Station for two years (2012 and 2013). In the first experiment irrigation was after 100mm (usual irrigation) and in the second experiment after 200mm evaporation from class A pan (stress). Genotypes were L5-84215, L5-86365 and Safiabadi lines, Yellow White cultivar and Behbahan local population (check). Combined variance analysis results showed that in both experiments the effect of genotype was significant at 1% probability level on pod number per plant, 1000 seed weight and seed yield. In the first experiment (usual irrigation) the heightest seed yield was produced by Behbahan local population (1286 kgha-1). In the second experiment (stress) the heightest seed yield was produced by Behbahan local population (741 kgha-1). L5-86365 line had the lowest stress susceptibility index (0.92). Safiabadi line had the lowest tolerance index (272.93). Behbahan local population had the heightest stress tolerance index (0.99), mean productivity (1013.52) and geometric mean productivity (976.24). Behbahan local population had the heightest water productivity (0.26 kgm-3 in the first year and 0.23 kgm-3 in the second year). Due to the higher seed yield in normal and stress conditions, favorable amounts of drought tolerance indices and water use efficiency of sesame Behbahan local population, this population can be recommended for cultivation in Behbahan regions.