مطالعه اثر منطقه رشد بر اسيدهاي چرب روغن چهار رقم زيتون در استان لرستان

Study the Effect of Region on Fruit Fatty Acids of Four Olive Cultivars in the Lorestan Province

سابقه و هدف: زيتون (Olea europaea L.)، از خانواده Oleaceae و درختي هميشه سبز است. روغن زيتون يكي از مشهورترين و با ارزش‌ترين روغن‌هاي خوراكي مي‌باشد كه تقاضا و استفاده از آن به‌طور روزافزون افزايش مي‌يابد. اثرات سلامتي بخش، ارزش تغذيه‌اي و پايداري اكسيداتيو بالاي روغن زيتون به‌علت ميزان زياد اسيدهاي چرب تك غير اشباع به‌خصوص اولئيك اسيد و نيز آنتي‌اكسيدان‌هاي طبيعي از جمله فنل‌ها و توكوفرول‌ها و سطح پايين اسيدهاي چرب آزاد، رنگدانه‌ها، هيدروكربن‌ها و تركيبات اكسيژن‌دار شده و در نتيجه كاهش تشكيل راديكال‌هاي آزاد در روغن مي‌باشد. تفاوتهاي مناطق جغرافيايي بر رشد گياه تأثير گذار است و شرايط اقليمي مي‌تواند سنتز مواد شيميايي يا متابوليت‌هاي ثانويه در گياهان را تحت تأثير خود قرار دهد. هدف از اين پژوهش شناسايي اسيدهاي چرب ميوه چهار رقم زيتون در سه منطقه از استان لرستان با استفاده از گاز كروماتوگرافي (GC) بود. مواد و روش‌ها: اين پژوهش بصورت آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي با دو فاكتور شامل فاكتور اول منطقه (در سه سطح شامل مناطق كوهدشت، خرم‌آباد و ويسيان) و فاكتور دوم ارقام مختلف زيتون (‌در چهار سطح شامل ارقام كنسرواليا، سويلانا، مانزانيا و روغني در چهار تكرار و هر تكرار شامل سه درخت در سال 1392 انجام شد. بطور ميانگين براي هر رقم، حدود پنج كيلوگرم ميوه رسيده از چهار طرف درخت به‌صورت تصادفي جمع‌آوري و در پاكت‌هاي جداگانه‌اي قرار داده و بلافاصله جهت سنجش اسيدهاي چرب به آزمايشگاه منتقل شدند. تجزيه واريانس، مقايسه ميانگين صفات مورد آزمايش با استفاده از آزمون چند دامنه‌اي دانكن در سطح پنج درصد، تجزيه خوشه‌اي با روش وارد و همچنين تجزيه به مولفه‌هاي اصلي بوسيله نرم افزار آماري Minitab انجام شد. يافته‌ها: در بين ارقام زيتون مورد بررسي در مناطق مختلف، بيشترين ضريب تنوع 45/88 و 33/63 درصد به‌ترتيب براي گادولئيك اسيد و آراشيديك اسيد بدست آمد. در بين ارقام در مناطق مختلف، رقم روغني در منطقه كوهدشت بيشترين درصد روغن در ماده خشك (52/30 درصد) را داشت. مقايسه ميانگين تركيبات مورد ارزيابي در مناطق نشان داد اولئيك اسيد (77/20- 57/72 درصد) نسبت به اسيدهاي چرب ديگر، به‌ترتيب و در منطقه كوهدشت، ويسيان و خرم‌آباد بالاترين مقادير را داشت. بالاترين ميزان اولئيك اسيد (77/20 درصد) در رقم روغني در منطقه كوهدشت ثبت شد. بررسي ضرايب همبستگي اسيدهاي چرب نشان داد كه اولئيك اسيد بيشترين همبستگي منفي معني دار با لينولئيك اسيد (0/819-)، پالميتيك اسيد (0/791-) و گادولئيك اسيد (0/772-) دارد. تجزيه خوشه‌اي اسيدهاي چرب در فاصله 11/16 ارقام را در مناطق مختلف به دو گروه متمايز نمود. دياگرام پراكنش ارقام در مناطق مختلف با استفاده از مؤلفه اول و دوم نشان داد كه پراكنش نمونه‌ها بر اساس دو مؤلفه اصلي با تجزيه خوشه‌اي هم‌خواني داشت، به‌طوري‌كه نمونه‌هاي با نوع و محتوي مشابه اسيدهاي چرب در كنار هم قرار گرفتند. نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد كه كميت و كيفيت اسيدهاي چرب در ارقام زيتون تحت تأثير فاكتورهاي محيطي قرار مي‌گيرد و مقادير اسيد چرب براي هر رقم در هر منطقه متفاوت بود. در مجموع، رقم سويلانا در منطقه خرم‌آباد از نظر تركيبات لينولئيك، پالميتولئيك و ميريستيك اسيد، رقم مانزانيا در منطقه ويسيان از نظر تركيبات آراشيديك و لينولنيك اسيد، رقم كنسرواليا در منطقه كوهدشت از نظر تركيبات گادوائيك، استئاريك و پالميتيك اسيد و در نهايت، رقم روغني در منطقه كوهدشت از نظر تركيب اولئيك اسيد بالاترين مقادير را داشتند. با توجه به اينكه در اين مطالعه، رقم روغني در منطقه كوهدشت بالاترين كميت روغن و بهترين كيفيت اسيد چرب را داشت، مي‌توان آن‌را به‌عنوان رقم مطلوب توصيه نمود.

Background and objectives: Olive (Olea europaea L.) belongs to the Oleaceae family and is an evergreen tree. The olive oil has been an important source of nutrition and medicine for centuries. Olive oil is of highly important due to presence of significant amount of mono-unsaturated Fatty Acid namely Oleic Acid and natural antioxidants. Different geographical regions with different natural conditions have been different effects on growth of plants and climate conditions can be affected synthesis of chemical matter or secondary metabolites in plants. Therefore, in this study, fatty acids of olive fruit cultivars in three regions of the Lorestan province were investigated by Gas Chromatography (GC). Materials and Methods: This research was conducted in factorial test in based on completely randomized design with two factors, Factor A was four cultivars of olive (including cultivars of Konservolia, Sevillana, Manzanilla and Rowghani) and factor B was three regions of Lorestan province (including Kouhdasht, Khorramabad and Veysian) that were studied in four replicate and each replicate include three trees. In this study, fruit fatty acids of four olive cultivars in three regions of the Lorestan province were identified using gas chromatography (GC). For each cultivar, selected 30 healthy olive trees from different parts of the garden and about five kilograms of fruit-manually in each repeat randomly picked from different directions trees healthy fruits in separate envelopes were placed. Analysis of variance and mean comparison of traits was performed with Duncan test (P Results: The analysis of variance showed that all fatty acids in different regions had significant differences between cultivars (P Conclusions: The results showed that the quantity and quality of fatty acids in olive cultivars influenced by environmental factors and fatty acid values for each cultivar in each region were different. Finally, among the olive cultivars studied in different regions, the Sevillana in Khorramabad in terms of Linoleic, Palmitoleic and Myristic acid, the Manzanilla in Veysian in terms of Arachidic and Linolenic acid and the Konservolia in Kouhdasht in terms of Gadoleic, Stearic and Palmitic acid and finally the Rowghani cultivars in the Kouhdasht region in terms of Oleic acid had a highest values. Rowghani cultivar in Kouhdasht region had a highest quantity and quality of oil and fatty acid in this research, therefore it can be recommended as ideal cultivar.