پديد آورندگان :
بويري ده شيخ، پريا دانشگاه شهيد چمران اهواز - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني , محمودي سورستاني، محمد دانشگاه شهيد چمران اهواز - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني , ذوالفقاري، مريم دانشگاه شهيد چمران اهواز - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني , عنايتي ضمير، نعيمه دانشگاه شهيد چمران اهواز - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني
كليدواژه :
اسانس , شاخص سطح برگ , فتوسنتز , كلروفيل , نعناع گربه‌اي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: در كشاورزي پايدار، كودهاي زيستي به عنوان يك جايگزين مناسب براي كودهاي شيميايي به شمار مي‌آيند و مي‌توانند باعث بهبود عملكرد كمي و كيفي گياهان دارويي شوند. كودهاي زيستي شامل باكتري‌ها و قارچ‌هاي مفيدي هستند كه هر يك از آنها براي اهداف خاصي مانند تثبيت نيتروژن، آزادسازي يون‌هاي فسفر و پتاسيم از تركيبات نامحلول توليد مي‌شوند. اين باكتري‌ها معمولا در اطراف ريشه وجود دارند و به گياه در جذب عناصر غذايي كمك مي‌كنند. علاوه بر آن، مي توانند به گياه در جذب ساير مواد مغذي، كاهش بيماري‌ها، بهبود ساختمان خاك و در نهايت تحريك بيشتر رشد گياه و افزايش كميت و كيفيت عملكرد موثر باشند. گياه دارويي نعناع گربه‌اي (Nepeta cataria L.) متعلق به خانواده نعناعيان مي‌باشد كه اسانس آن در صنايع داروسازي و ساخت آفت‌كش‌هاي زيستي كاربرد فراوان دارد. اين تحقيق با هدف بررسي اثر كودهاي زيستي، شيميايي و اسيدهيوميك روي صفات رويشي و فيزيولوژيكي گياه نعناع گربه‌اي انجام گرديد.
مواد و روش‌ها: اين آزمايش در سال زراعي 94-1393 به صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 10 تيمار و 3 تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه شهيد چمران اهواز انجام شد. عامل اول تيمارهاي كودي در 5 سطح (كود زيستي تثبيت كننده نيتروژن، كود زيستي حل كننده فسفات، تلفيق دو كود زيستي، كود شيميايي و شاهد) و عامل دوم اسيد هيوميك در 2 سطح (0 و 20 كيلوگرم در هكتار) بود. در ابتداي مرحله گلدهي، صفات رويشي (ارتفاع بوته، تعداد و شاخص سطح برگ، وزن تر و خشك اندام هوايي)، رنگيزه‌هاي فتوسنتزي (كلروفيل a، b، كل و كاروتنوئيد) و تبادلات گازي (سرعت فتوسنتز خالص، كارايي مصرف نور، نرخ تعرق و كارايي مصرف آب) اندازه‌گيري گرديدند. گياهان در مرحله گلدهيِ كامل برداشت و استخراج اسانس به روش تقطير با آب با كلونجر انجام شد.
يافته‌ها: با توجه به نتايج حاصل، اعمال كودهاي زيستي و شيميايي اثر معني‌داري بر صفات اندازه‌گيري شده داشت. بالاترين ميزان وزن تر و خشك اندام هوايي (به ترتيب 203/33 و 44/37 گرم در بوته) و ارتفاع بوته (08/44 سانتي‌متر) مربوط به تيمار تلفيق كودهاي زيستي بود و كمترين مقادير صفات فوق در شاهد مشاهده شد. اسيد هيوميك بر اكثر صفات اندازه‌گيري شده به جز شاخص سطح برگ و وزن تر اندام هوايي اثر معني‌داري نداشت. تيمارهاي كود بكار رفته بر ميزان رنگيزه هاي فتوسنتزي و تبادلات گازي گياه نيز اثر معني‌داري داشتند. كاربرد تلفيق كودهاي زيستي باعث افزايش معني‌دار كلروفيل a، كلروفيل b، كلروفيل كل، كاروتنوئيد، سرعت فتوسنتز خالص و كارايي مصرف آب و كارايي مصرف نور گرديد ولي با تيمار كود شيميايي تفاوت معني‌داري نداشت. بيشترين ميزان اسانس نيز در تيمار كود زيستي حل كننده فسفات (1/30 درصد) مشاهده شد كه با تيمار كود شيميايي (1/22 درصد) و تلفيق كودهاي زيستي (1/18 درصد) تفاوت معني‌داري نداشت.
نتيجه گيري: با توجه به عدم وجود تفاوت معني‌دار بين تيمارهاي كود شيميايي و تلفيق كودهاي زيستي در صفات وزن خشك اندام هوايي و ميزان اسانس جايگزين كردن تلفيقِ كودهاي زيستي نيتروژن و فسفر به جاي كودهاي شيميايي توصيه مي‌گردد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: In sustainable agriculture, biological fertilizers are an alternative to chemical fertilizers that they can improve the quality and quantity of medicinal plants. Biological fertilizers are consisting of useful bacteria and fungus that each one is produced for a special purpose, for example nitrogen fixation, releasing phosphate and potassium nutrients from their insoluble compounds. These bacteria are usually existed around the roots and help plant to uptake nutrients. In addition, they can be useful to the plants to uptake other nutrients, decrease diseases, improve soil structure and consequently stimulate more plant growth and increase quantitative and qualitative yield. This research was conducted to study the effects of biological and chemical fertilizers and humic acid on growth and physiological parameters of catnip (Nepeta cataria L.).
Materials and methods: A factorial layout based on randomized complete block design (RCBD) with and three replications was conducted at experimental farm of Shahid Chamran University of Ahvaz. The first factor was included five fertilizer (included nitrogen-fixing biofertilizer (Azotobacter vinelandii), Phosphate solubilizing biofertilizer (Pseudomonas putida and Pantoea agglomerans), NF+ PS, chemical fertilizer), control and the second factor was two humic acid levels (such as 0 and 20 kg.ha-1). Growth parameters (such as plant height, leaf number and leaf area index, fresh and dry weights of aerial parts), photosynthetic pigments (chlorophyll a, b, total, carotenoid) and gas exchanges (net photosynthesis rate, quantum yield, transpiration rate, water use efficiency) were measured at beginning of flowering stage. The plants were harvested at full bloom stage and essential oil extraction was carried out with hydro-distillation method.
Results: The results showed that application of biological and chemical fertilizers had significant effects on the measured traits of Catnip. The highest fresh and dry weights of aerial parts (203.33 and 37/44 g/plant, respectively) and plant height (44.08 cm) were belonged to combination of biological fertilizers. The lowest above traits were observed in control. Humic acid had not significant effect on the most measured traits except leaf area index and fresh weight of aerial parts. The amounts of photosynthetic pigments and gas exchanges were also affected by fertilizer treatments. The results showed that application of combination of NF and PS had significant effect on chlorophyll a, chlorophyll b, total chlorophyll, carotenoid, net photosynthesis rate; water use efficiency and light use efficiency parameters of Catnip but had not significant difference with chemical fertilizer. The highest essential oil content was observed in PS treatment (1.30%) that it had not significant difference with chemical fertilizer (1.22%) and combination of biological fertilizers treatments (1.18%).
Conclusion: According to non-significant difference between chemical fertilizer and combination of biological fertilizers treatments in dry weight of aerial parts and essential oil content, an alternative combination of biological fertilizer NF and PS instead of chemical fertilizers is recommended.
