پديد آورندگان :
جنتي عطايي، سحر دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري , پيردشتي، همت اله دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - پژوهشكده ژنتيك و زيست فناوري كشاورزي طبرستان - گروه زراعت , كاظمي، حسين دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه زراعت , يونس آبادي، معصومه مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي گلستان
كليدواژه :
ارزيابي سلامت , تنوع زيستي , سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) , كلزا
چكيده فارسي :
سابقه و هدف:
در سال‌هاي اخير توسعه و تشديد فعاليت‌هاي كشاورزي و تلاش براي رسيدن به سود‌دهي بيشتر، موجب زوال سريع ساختار و خواص عملكردي در كشت‌بوم‌ها شده و خسارت‌هاي زيادي را به بوم‌نظام‌ها وارد نموده است؛ در نتيجه امروزه تحقيق و بررسي سلامت و مديريت كشت‌بوم‌ها بيش از پيش مورد توجه قرار گرفته است (16). امروزه كلزا به‌دليل كاربردهاي فراوان در تغذيه انسان و كنجاله آن در تغذيه دام و طيور، از جايگاه ويژه‌اي در بين محصولات كشاورزي برخوردار است (12). با توجه به نقش مهم استان گلستان در توليد دانه‌هاي روغني و كاهش سطح زيركشت اين محصول در سال‌هاي اخير، نياز به بررسي بيشتر وضعيت اين مزارع مي‌باشد.
مواد و روش‌ها:
محدوده مورد مطالعه اين پژوهش اراضي كشاورزي شهرستان گرگان بود. نمونه‌برداري‌ها طي ماه‌هاي ارديبهشت و خرداد سال زراعي 94-1393، در 58 مزرعه تحت كشت كلزا در شهرستان گرگان هم‌زمان با مرحله رسيدگي كلزا انجام شد. در اين مطالعه با استفاده از روش W شكل، تعداد و نوع علف هرز به تفكيك جنس و گونه ثبت شد. سپس عملكرد مربوط به هر كادر برداشت و همچنين اطلاعات مديريتي هر مزرعه با استفاده از پرسش‌نامه جمع آوري گرديد. سپس از شاخص‌هاي شانون-واينر، سيمپسون و عكس سيمپسون، براي اندازه‌گيري تنوع زيستي علف‌هاي هرز استفاده شد. پس از تهيه و طبقه‌بندي لايه‌ها، سه شاخص تنوع زيستي، عملكرد دانه و مصرف آفت‌كش‌ها (علف‌كش، حشره‌كش و قارچ‌كش)، در محيط سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) روي‌هم‌گذاري شدند. مزارع با عملكرد بيشتر از ميانگين منطقه (دو تن در هكتار)، شاخص‌هاي تنوع زيستي و مصرف آفت‌كش كم‌تر از ميانگين منطقه (1/4 ليتر مصرف آفت‌كش در هكتار) به‌عنوان مزارع داراي سلامت استخراج شدند.
يافته‌ها:
طبق نتايج بدست آمده دامنه تغييرات شاخص‌هاي تنوع شانون، سيمپسون و عكس سيمپسون به‌ترتيب، 2/2-0/9، 0/46-0/11 و 4/9-2/1 محاسبه شد. طبق نتايج از ميان 58 مزرعه كلزا، تنها سه درصد از مزارع نمونه‌برداري شده داراي سلامت بودند. در اين پژوهش 43 درصد از مزارع مورد بررسي مصرف آفت‌كش بالاتر از ميانگين بود. بيشتر اين مزارع در محدوده شرقي، شمالي و غربي مشاهده شدند. نتايج حاصل از نقشه بدست آمده از عملكرد دانه مزارع كلزاي شهرستان گرگان نشان داد كه 39 درصد مزارع داراي عملكرد بالاتر از ميانگين بودند. بيشتر اين مزارع در محدوده شرق شهرستان قرار داشتند.
نتيجه‌گيري:
بطور كلي از دلايل سلامت مزارع بررسي شده، استفاده از آفت‌كش‌ها به ميزان مناسب، مصرف بذور بوجاري شده و مرغوب، ادوات سم‌پاشي مناسب و مديريت بهتر مزرعه بود. از دلايل عدم دست‌يابي به شاخص سلامت اكثر مزارع كلزا در گرگان، وجود بانك بذر قوي علف‌هاي هرز در مزارع كه موجب سبز نشدن مطلوب بذور كلزا گرديده، همچنين آماده‌سازي نامطلوب مزارع و مصرف آفت‌كش بيش از استاندارد مي‌باشد.
چكيده لاتين :
Background and Objectives:
In recent years the development and intensification of agricultural activities and attempts to achieve more profitability, causes rapid deterioration in the structure and functional properties of agroecosystems and a lot of damage to ecosystems has arrived. Therefore, today’s agroecosystems health and management researches are increasingly considered. Considering the important role of Golestan province in production of oilseeds as canola and reducing the acreage of these crops in recent years, the need to investigation the status of these fields is necessary. This study was aimed to assess Canola-grown fields health in Gorgan township, Golestan province, Iran
Material and method:
This study area was agricultural lands of Gorgan township. The present study was conducted using 58 fields in spring 2015. During maturity stage the weed species were sampled and detected using a W method. Then the crop yield of each quadrate was taken and in parallel, management data were recorded by questionnaire. In the first step, geographic information system (GIS) was applied to produce distribution maps of weeds in the studied region. Specific formula of Shannon-Wiener index, Simpson’s index of diversity and reverse Simpson index were used as weeds biodiversity assessment indices. After mapping and classifying of all layers, the three indices of biodiversity, crop yield and pesticide were interpolated in GIS. The fields with higher yield (>2 ton/ha), lower weed biodiversity indices and pesticides application than mean values of studied region, were considered as healthy fields.
Results:
The biodiversity indices range of Shannon-Wiener, Simpson’s and reverse Simpson were calculated as 0.9-2.2, 0.11-0.46 and 2.1-4.9, respectively. Our results revealed that just 3 percentage of surveyed fields were located in healthy condition. In this study, in 43 percent of surveyed farms, pesticides were higher than the average. and most of these farms were in east, north and west of studied area. The results of the yield map showed that 39 percent of farms have had above-average performance. Most of these farms were located within the east of studied area.
Discussion:
The standard amount in applied pesticides, the seeds with high quality, suitable cropping management and spraying equipment were the main reasons for the health of fields. But, existing the strong seed bank in fields can be causes low ability for seed germination, undesirable preparations in farms and higher consumption of pesticide than average of were identified as mean reasons of unhealthy in many canola fields of Gorgan.
Key words: Biodiversity, Canola, GIS, Health Assessment.
