پديد آورندگان :
اميني، سونيا دانشگاه اروميه - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني , حسني، عباس دانشگاه اروميه - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني , عليرضالو، ابوالفضل دانشگاه اروميه - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني , ملكي، رامين جهاد دانشگاهي آذربايجان غربي اروميه - گروه پژوهشي كروماتوگرافي
كليدواژه :
تنوع ژنتيكي , خرگوشك , گياهان دارويي , مواد ثانويه , مورفولوژي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: گل ماهور يا خرگوشك (Verbascum sp.) گياهي علفي، دوساله، دارويي و متعلق به تيره گل ميمون (Scrophulariaceae) مي‌باشد. از گل‌هاي اين گياه به عنوان يك داروي گياهي باارزش براي درمان التهاب، آسم، سرفه و همچنين درمان ناراحتي‌هاي دستگاه تنفسي استفاده مي‌شود. در اين تحقيق تنوع ژنتيكي گونه‌هاي مختلف خرگوشك جمع‌آوري شده از مناطق مختلف استان آذربايجان غربي بر اساس برخي نشانگرهاي مورفولوژيكي و فيتوشيميايي در راستاي اهلي‌سازي اين گياه ارزشمند مورد بررسي قرار گرفت.
مواد و روش‌ها: مناطق مختلف استان آذربايجان غربي به عنوان خاستگاه بسياري از گونه‌هاي دارويي خرگوشك در ايران، براي جمع-آوري نمونه‌هاي گياهي و انجام آزمايشات انتخاب شد. به منظور ارزيابي تنوع مورفولوژيكي گونه‌هاي مختلف خرگوشك در فصل گلدهي كامل گياه، 12 صفت كيفي و همچنين 20 صفت كمي مورد ارزيابي قرار گرفتند. پس از شناسايي گونه‌ها، عصاره‌گيري از نمونه-هاي گل و برگ به روش اولتراسونيك انجام گرفت. تنوع فيتوشيميايي گونه‌هاي مختلف خرگوشك نيز بر اساس محتواي فنل كل (روش فولين سيوكالتو) و فعاليت آنتي‌اكسيداني (روش DPPH)، به طور جداگانه در اندام‌هاي گل و برگ ارزيابي گرديد.
يافته‌ها: بر اساس ارزيابي نمونه‌هاي جمع‌آوري‌شده از مناطق مختلف، 9 گونه V. erianthum)، V. songaricum، V. speciosum، V. szovitsianum، V. stachydiforme، V. sinuatum، V. haussknechtianum، V. cheirantifolium و (V. saccatum شناسايي گرديد. نتايج نشان داد كه نوع گونه تأثير معني‌داري در سطح احتمال 1 درصد بر صفات ارتفاع گياه، طول گل‌آذين، تعداد گل در هر دسته، تعداد ساقه گلدهنده، طول برگ‌هاي قاعده‌اي، طول و عرض كپسول دارد. همچنين بين گونه‌هاي مورد مطالعه از نظر نسبت طول به عرض برگ‌هاي ساقه‌اي و طول كاسه گل تفاوت معني‌داري در سطح احتمال 5 درصد وجود داشت. بررسي نتايج داده‌هاي فيتوشيميايي نيز نشان داد كه نوع گونه و اندام تأثير معني‌داري در سطح احتمال 1 درصد بر ميزان فنل كل و فعاليت آنتي‌اكسيداني گياه دارويي خرگوشك داشت. بيشترين ميزان فنل كل (32/83 ميلي‌گرم اسيد گاليك بر گرم وزن خشك) و فعاليت آنتي‌اكسيداني (85/02 درصد) در برگ‌هاي گونه V. sinuatum مشاهده شد. همچنين بر اساس تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي و دندروگرام صفات مورفولوژيكي و فيتوشيميايي براي گونه‌هاي خرگوشك، گونه‌هاي مورد مطالعه به چهار گروه اصلي تقسيم شدند. در گروه اول گونه V. sinuatum قرار گرفت كه داراي بالاترين ميزان فنل كل و فعاليت آنتي‌اكسيداني برگ، ارتفاع گياه، تعداد گل در هر دسته، تعداد انشعابات شاخه گلدهنده و عرض برگ‌هاي قاعده‌اي بود. ساير گونه‌ها V. szovitsianum) و (V. haussknechtianum، V. stachydiforme، (V. songaricum، V. saccatum و (V. speciosum و V. erianthum) و (V. cheirantifolium به ترتيب در گروههاي دوم، سوم و چهارم قرار گرفتند.
نتيجه‌گيري: يافته‌هاي اين تحقيق نشان داد كه تنوع وسيعي از گونه‌هاي خرگوشك در استان آذربايجان غربي وجود دارد. گونه V. sinuatum داراي خصوصيات مورفولوژيكي و فيتوشيميايي منحصر به‌فردي است كه مي‌توان از آن در جهت برنامه‌هاي اصلاحي و توليد اقتصادي استفاده نمود.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Mullein (Verbascum sp.) is a biennial herbaceous member of the Scrophulariaceae family. Verbascum flowers are highly valued herbal drugs used in the treatment of inflammation, asthma, spasmodic coughs and other respiratory tract diseases. In this study, preliminary evaluation of morphological and phytochemical diversity of different Mullein species from West Azerbaijan province for its domestication was investigated.
Materials and methods: West Azerbaijan as the centers of origin for many species of Mullein in Iran was selected for sampling. For assessment of morphological diversity, different species of Mullein were evaluated in full flowering stage based on 12 qualitative and 20 quantitative morphological traits. After species identification, leaf and flower samples were extracted using ultrasonic device. For evaluation of phytochemical diversity among different species of Mullein, total phenolic content and antioxidant capacity of leaves and flowers were determined using Folin–Ciocalteu assay and DPPH method, respectively.
Results: Based on the evaluation of collected samples from different regions 9 species (V. erianthum, V. songaricum, V. speciosum, V. szovitsianum, V. stachydiforme, V. sinuatum, V. haussknechtianum,V. cherirantifolium and V. saccatum) were identified. The results showed that species has significant effect on the plant height, inflorescence length, number of flowers per bunch, number of flowering stems, basal leaves length and length and width of capsule (p<0.01). Also for stem leaves length /width ratio and length of calyx there was significant difference between studied species (p<0.05). The evaluation results of phytochemical data showed that the total phenolic content and antioxidant capacity were significantly varied both amongst species and different plant organs (p<0.01). The highest total phenolic content (32.83 mg GAE/g DW) and antioxidant capacity (85.02 %) were in the leaves of V. sinuatum. Multivariate analysis and clustering revealed four distinct categories of species based on their morphological and phytochemical traits. V. sinuatum that had the highest total penolic content and antioxidant activity of leaves, plant height, number of flowers in each axillary clusters, number of flowering branches and width of basal leaves was placed in the first cluster. Other species (V. szovitsianum and V. haussknechtianum), (V. songaricum, V. speciosum, V. stachydiforme and V. saccatum) and (V. erianthum and V. cherirantifolium) were placed in second, third and fourth clusters, respectively.
Conclusion: The findings of this study showed that there is a wide diversity of Mullein species in West Azerbaijan province. V. sinuatum has unique morphological and phytochemical traits that can be used for breeding strategies and economic production.
