كليدواژه :
ازدياد گياه , اكسين , سيتوكينين , شمشاد , گياهان زينتي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: شمشاد خزري يا شمشاد جنگلي (Buxus hyrcana Pojark. يا Buxus sempervirens auct non L.) از خانواده‌ي شمشاد يا كيش (Buxaceae)، يك درختچه‌ي زينتي است كه در صنايع مختلف كاربرد دارد. از اين درختچه به‌طور گسترده‌اي در طراحي فضاي سبز و باغ‌ها استفاده مي‌شود. رشد و نمو شمشاد خزري بسيار كند است و خطر انقراض، به‌دليل حمله‌ي برخي عوامل بيماري‌زا اين گياه را تهديد مي‌كند. تحريك ريشه‌زايي در قلمه‌ها، ازدياد سريع‌تر اين گياه را به‌دنبال دارد. بنابراين، هدف از انجام اين تحقيق، بهبود شرايط ريشه‌زايي قلمه‌هاي سخت‌ريشه‌زاي شمشاد خزري و به‌دست‌آوردن بهترين غلظت تيمارهاي هورموني ايندول-3-بوتيريك اسيد (IBA) و آلفا-نفتالين استيك اسيد (NAA) بود.
مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي اثر غلظت‌هاي مختلف IBA و NAA آزمايشي به‌صورت فاكتوريل بر پايه‌ي طرح بلوك كامل تصادفي در 4 تكرار انجام شد. تيمارها شامل صفر (به‌عنوان شاهد)، 500، 1000، 2000 و 3000 ميلي‌گرم در ليتر از هر دو تيمار IBA و NAA، به‌تنهايي و در تركيب با يكديگر بود. در فصل پاييز، 15 تا 20 سانتي‌متري انتهاي شاخه‌ي گياهان مادري دو ساله بريده شد و به‌عنوان قلمه‌ي چوب‌سخت مورد استفاده قرار گرفت. انتهاي تحتاني قلمه‌هاي سرشاخه به‌مدت 10 ثانيه در غلظت‌هاي مختلف IBA و NAA نگهداري شدند و سپس در بستر كشت قرار گرفتند. در اين تحقيق درصد ريشه‌زايي، تعداد ريشه، طول ريشه، ارتفاع گياه، سطح برگ، تعداد برگ، طول بلندترين ريشه و وزن تر و خشك ريشه اندازه‌گيري شدند. بستر كشت قلمه‌ها، پرليت بود. براي جلوگيري از آلودگي احتمالي، انتهاي قلمه‌ها به‌مدت 10 ثانيه در محلول 400 ميلي‌گرم در ليتر نانوذرات نقره قرار داده شدند.
يافته‌ها: نتايج تجزيه‌ي واريانس داده‌ها نشان داد كه برهمكنش غلظت‌هاي مختلف تنظيم‌كننده‌هاي رشد گياهي (NAA و IBA) روي همه‌ي صفات غير از ارتفاع گياه در سطح احتمال 5 و يك درصد معني‌دار بود. نتايج نشان داد كه بالاترين درصد ريشه‌زايي (100 درصد) و بيشترين تعداد ريشه (8/70 عدد در گياهچه)، در قلمه‌هاي تيمارشده با 1000 ميلي‌گرم در ليتر NAA همراه با 1000 ميلي‌گرم در ليتر IBA مشاهده شد. همچنين بالاترين طول ريشه (5/66 سانتي‌متر در گياهچه)، در قلمه‌هاي تيمارشده با 2000 ميلي‌گرم در ليتر NAA همراه با 1000 ميلي‌گرم در ليتر IBA ثبت شد. تيمار 1000 ميلي-گرم در ليتر NAA همراه با 1000 ميلي‌گرم در ليتر IBA سطح برگ وسيع‌تري را القا كرد. بيشترين تعداد برگ (33/37 عدد در گياه) در قلمه‌هاي تيمارشده با 3000 ميلي‌گرم در ليتر NAA همراه با 500 ميلي‌گرم در ليتر IBA اندازه‌گيري شد. قلمه‌هاي تيمارشده با غلظت‌هاي مختلف IBA و NAA، وزن تر و وزن خشك متفاوتي داشتند.
نتيجه‌گيري: شمشاد خزري مي‌تواند به‌طور موفقيت‌آميزي با قلمه‌هاي ساقه تكثير شود. تنظيم‌كننده‌هاي رشد گياهي به‌ويژه اكسين‌ها نقش موثري روي افزايش ريشه‌زايي قلمه‌هاي سخت‌ريشه‌زاي درخت‌ها و درختچه‌ها دارند. دو هورمون IBA و NAA مي‌توانند روي اصلاح ريشه‌زايي قلمه‌هاي ساقه‌ي شمشاد خزري موثر باشند. يك غلظت از 1000 ميلي‌گرم در ليتر NAA همراه با 1000 ميلي‌گرم در ليتر IBA ريشه‌زايي بهتري را نسبت به ساير تيمارهاي هورموني القا كرد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Box tree (Buxus sempervirens L. or Buxus hyrcana Pojark.), Buxaceae, is an ornamental shrub that has application in various industries. This shrub is using extensively for landscape design and gardens. Growth and development of box tree is very slow, and under danger of extinction due to the invasion of some pathogens. Root induction in cuttings causes the faster propagation of the plant. Thus, the aim of this research was to improve the rooting condition of hard-rooting scions of box tree and achievement of the best concentration of hormones treatments of IBA and NAA among 0, 500, 1000, 2000 and 3000 mg l-1.
Materials and methods: In order to investigate the effect of different consentrations of IBA and NAA, an experiment was carried out as factorial based on a randomized complete block design in four replications. Treatments were 0 (as control), 500, 1000, 2000 and 3000 mg l-1) of both treatments of IBA and NAA, singular and in combination. In autumn, the 15-20 cm of shoot tips of the 2-years-old mother plants were dissected and used as hardwood cutting. Lower end of the shoot tip cuttings was kept in different concentrations of IBA and NAA and then was planted in cultivation bed. In this research, rooting percentage, root number, root length, plant height, leaf surface, leaf number, the longest root number and root fresh and dry weights were calculated. Cultivation bed of cuttings was perlite. The end of cuttings was put in 400 mg l-1 silver Nano-particle solutions for 10 sec. to prevent of probably infection.
Results: The results of analysis of variance showed that the reciprocal effect of different concentrations of plant growth regulators (IBA and NAA) was significant on all traits at 5% and 1% of probability levels, except for plant height. Results showed that the highest rooting percentage (100%) and maximum root number (8.70/plantlet) were observed in cuttings treated with 1000 mg l-1 NAA along with 1000 mg l-1 IBA. Also, the highest root length (5.66 cm/plantlet) was recorded in cuttings treated with 2000 mg l-1 NAA plus 1000 mg l-1 IBA. Treatment of 1000 mg l-1 NAA along with 1000 mg l-1 IBA induced the more extension of leaf surface than the other treatments. The largest number of leaf (33.37 per plant) was calculated in cuttings treated with 3000 mg l-1 NAA along with 500 mg l-1 IBA. Cuttings treated with different concentrations of IBA and NAA had different fresh weight and dry weight.
Conclusion: B. hyrcana may be successfully propagated by stem cuttings. Plant growth regulators especially auxins have effective role on increasing the rooting of hard-rooting cuttings in trees and shrubs. Two hormons of IBA and NAA can be effective on improvement of rooting of B. hycana stem cuttings. A concentration of 1000 mg l-1 NAA along with 1000 mg l-1 IBA induced the better rooting than other hormonal treatments.
