مديريت توسعه و نهادهاي مدني

Development management and civil institutions

«مديريت توسعه» يكي از جديدترين رشته‌هاي علوم اجتماعي است كه پيدايي «ديدهاي ميان رشته‌اي» موجبات ظهور و تدوين آنرا فراهم آورده‌اند. رگ و ريشه نظري اين ديدگاهها را مي‌توان در لابه لاي بحث‌ها و نوشته‌هاي آدورنو،2 هوركهايمر،3 ماركوزه،4 و هابرماس5 كه از سردمداران «دبستان فرانكفورت»6 به شمار مي‌روند، جست. مديريت توسعه به مثابه رشته‌اي مركب و عمدتاً كاربردي، آشكارا محصول «جامعه مدني»7 است، جامعه‌اي كه از لحاظ سياسي و اداري «دموكراسي مشاركتي»8 را ارج مي‌نهد. تاريخ و همچنين جامعه‌شناسي شهري نشان مي‌دهند كه خاستگاه و پايگاه مدنيت9 شهرها بوده‌اند. فراز آمدن «تمدن»10 در گرو تشكيل «نهادهاي مدني»11 است و در هر جامعه،‌تنها زماني كه رشد وتوسعه اين نهادها به درجه‌اي برسد كه اغلب «اداره امور عمومي»12را مردم و سازمانهاي غير دولتي13 عهده‌دار شوند، توانش ساماندهي تمدني بالنده و دوران‌ساز فراهم مي آيد. از منظر رشته سازمان و مديريت، عمده‌ترين تفاوت بين شهر و سكونتگاههاي پيشاشهر، در وجود و تعدد «سازمانهاي دومين»14 است. چه در قبايل، عشيره‌ها، آباديها و روستاها وجود اين گونه سازمانها نادر است و اغلب امور توسط «سازمانهاي نخستين»15 انجام مي‌پذيرد. در صورتي كه شهرها علاوه بر سازمانهاي نخستين، تعداد زيادي از سازمانهاي دومين را كنشگر و ميانجي اداره امور عمومي مي‌سازند كه نظام يا ساختار اجتماعي پيچيده‌اي از نهادها و سازمانهاي دومين را استقرار مي‌بخشد. همين نهادها و تعدد، تنوع و غناي كمّي و كيفي آنها و تداوم عملكردشان است كه فرهنگ و تمدن شهر را بارور مي‌كند. از اين روست كه تشكيل نهادهاي مدني را نمي‌توان از شالوده شهر وجامعه مدني جدا كرد. براي توسعه اين نهادها و عملكرد هر چه بهتر آنهاست كه امروزه «مديريت توسعه» در كانون توجه جهانيان قرار گرفته است. اين مقاله سرشت چند ساحتي مديريت توسعه و كنش متقابل آن با نهادهاي مدني را مورد تحليل و تشريح قرار مي‌دهد. همچنين نشان مي‌دهد كه تنها در صورتي اين مديريت در نواحي شهري مي‌تواند موفق باشد كه به صورت پايدار، موزون و همه جانبه اي به اجرا درآيد. در اين راستا گريزي جز ساماندهي علمي سازمانهاي دومين و عملكرد آنها وجود ندارد. خاصه آن نهادهايي كه مسئوليت حفظ، تقويت، انتقال و تسلسل «دانايي» و فراتر از آن «فراگيري دانايي» را بر دوش مي‌كشند.

Development management is one of the newest fields of social sciences brought about by multidisciplinary approaches. The roots of these approaches are traced in the writings of Adorno, Horkheimer, Marcuse and Habermas, pioneers of the Frankfurt school. As an interdisciplinary field, mostly applied, development management is obviously the fruit of civil society, a society that values participatory democracy for its administrative and political organizations. The purpose of this article is to describe the multi-dimensional nature of development management and its interaction with civil institutions. The writer argues that development management is only successful in civil areas when it is sustainable, harmonious and comprehensive. To achieve this aim, it is necessary that secondary organizations be managed scientifically, specially those organizations whose responsibility is to maintain, reinforce and transfer knowledge