نيت اخـلاقي (از ديدگاه كانت و اسلام)

يكي از مسائلي كه مكاتب اخلاقي به ندرت به آن پرداخته‌اند مسأله‌ي «نيت» است. از جمله مكاتبي كه اين مسأله را مورد توجه قرار داده‌اند مكتب اخلاقي كانت و مكتب اسلام است. هريك از اين مكاتب با ديدگاهي خاصي به اين موضوع توجه كرده‌اند و تعريفي ويژه‌ از نيت ارائه داده‌اند، كه اين امر تأثيري شگرف درگستره‌ي فعل اخلاقي دارد. «كانت» نيت فعل اخلاقي را به نيت انجام تكليف و اداي وظيفه منحصر كرده است. اين نگاه دايره‌ي فعل اخلاقي را بسيار محدود مي‌كند؛ و از آنجا كه مكتب او انگيزه‌اي جز اداي تكليف را اخلاقي نمي‌داند، نمي‌تواند در افراد محركي فعال و مؤثر براي انجام كار اخلاقي ايجاد كند. در مقابل، اسلام با در نظر گرفتن قصد تقرب به خدا كه عنواني جامع و فراگير براي فعل اخلاقي است ساير انگيزه‌هاي خير از جمله: كمك به ديگران، رسيدن به كمال، ‌ترس از عقاب و ... را هم در بر مي‌گيرد. زمينه‌اي گسترده براي انجام فعل اخلاقي فراهم كرده است كه افراد مختلف با كنش‌ها و انگيزه‌هاي متفاوت را در بر مي‌گيرد؛ لذا مي‌توان گفت اسلام به موضوع نيت نگاه فراگير و جامع‌تري دارد. اين تفاوت ناشي از مباني و اصولي است كه اين مكاتب براي اخلاق قائل هستند.