ماهيت و قلمرو قاعده «الزرع للزارع و لو كان غاصبا»

The Rule of "Azzro lizzare' wa lou kāna ghāsiba": The Nature and Scope

قواعد فقهي براي تبيين و استخراج فروع فقهي و حقوقي كاربرد فراواني دارد. از جملۀ آن­ها قاعدۀ «الزَّرعُ لِلزّارِع وَ لو كانَ غاصِباً مي­باشد كه در انتهاي ماده 33 قانون مدني انعكاس يافته است. برابر قسمت انتهايي مادۀ 33 قانون مدني: «... مگر اينكه نماء يا حاصل از اصله يا حبّه غيرحاصل شده باشد كه در اين صورت درخت و محصول، مال صاحبِ اصله يا حبه خواهد بود، اگر چه بدون رضايت صاحب زمين كاشته شده باشد.» اگر شخصي بذر متعلق به خود يا ديگري را در ملك متعلق به ديگري بكارد، محصول، متعلق به صاحب بذر است، اگر چه زمين را غصب كرده باشد. در اين نوشته با بهره ­گيري از روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي فروعات اين قاعده مي ­پردازيم. در نهايت علاوه بر تثبيت اين قاعده، در خصوص محصولات به­ دست آمده از حبه و تعميم آن به محصولات به­ دست آمده از اصل درخت، به ­نظر مي­رسد نتاج حيوانات و حق زارعانه نسبت به غاصب از مواردي است كه از اين قاعده تبعيت نكرده و حكم مستقلي دارند.

Jurisprudential rules are of many uses for stating and eliciting branches in jurisprudence and law. Among such uses and applications, is the rule of "Azzro lizzare' wa lou kana ghasiba" which is the same as the ending section of article 33 of the civil law which states: if a person seeds his own seed in another's farmland, the crop belongs to the one who has seeded the seed not the owner of the farmland, although he has misappropriated the farmland. Using a descriptive-analytic method, the present paper has investigated the branches of this rule. Eventually, it is concluded that given this rule is confirmed with respect to the yielded crop from this seed and generalizing the crop from the main tree, the animals' offspring and farming right for the misappropriator is an exception from this rule and receives a separate and independent rule.