پژوهشي در حجيت ذاتي قطع در علم اصول

A Research on the Intrinsic Authenticity of Certainty in Usūl al-Fiqh

از ميان معاني حجيت، سه معنا در مسئله «حجيت قطع» مطرح است: الف) قرارگرفتن حد وسط؛ ب) كاشفيت و طريقيت؛ ج) معذريت و منجزيت. در انديشه شيخ انصاري، اتصاف قطع به‌معناي اول صحيح نيست. در مورد معناي دوم، چهار ديدگاه درميان اصوليان مطرح است: مطابق ديدگاه اول، كاشفيت و طريقيت، ذاتي باب ايساغوجي وجزء مقوم براي قطع است، اما مطابق ديدگاه دوم، كاشفيت و طريقيت، مقوم حقيقت قطع است و تمام حقيقت قطع را تشكيل مي‌دهد. ديدگاه سوم بر اين است كه كاشفيت و طريقيت از لوازم قطع است. مطابق ديدگاه چهارم، كاشفيت قطع پذيرفتني نيست. در مورد معناي سوم نيز پنج ديدگاه مطرح است:ديدگاه اول، ذاتي‌بودن معذريت و منجزيت براي قطع است؛ديدگاه دوم، لازم ذاتي‌بودن معذريت و منجزيت است؛ديدگاه سوم، حكم عقلي به معذريت و منجزيت است؛ديدگاه چهارم، اعتباري‌بودن معذريت و منجزيت استو ديدگاه پنجم، تبعيت معذريت و منجزيت از مولويت مولي است. نوشتار حاضر به تحليل و بررسي اين ديدگاه‌ها مي‌پردازد. مسئله «حجيت قطع» با علم فقه نيز ارتباط تنگاتنگي دارد؛ زيرا از يك‌سو، مطابق ديدگاه ذاتي‌بودن حجيت براي قطع، امكان ردع از قطع از سوي شارع وجود ندارد، اما در مباحث فقهي، مواردي يافت مي‌شود كه با علم تفصيلي متولد از علم اجمالي، مخالفت شده كه با حجيت ذاتي قطع ناسازگار مي‌نمايد.

There are at least three meanings for the term authority (Al-Hujjīyyah) regarding "authority of certainty": A- the intermediate term in an analogy; B- Revealability (Presentivity); C- Justifiability and incontrovertibility. Shaykh Anṣārī holds that the first meaning cannot be assigned to the Certainty. Regarding the second meaning, there are four opinions among Uṣūlī scholars: The first view maintains that Revealability (Presentivity) - as Isagoge's essential - is constituent of Certainty. According to the second view, Revealability (Presentivity) forms the whole nature of Certainty. The third view insists that Revealability (Presentivity) is a concomitant to the Certainty. and according to the last view, Revealability of Certainty is not acceptable. There are also five views respecting the third meaning: A- Justifiability and incontrovertibility are intrinsic to the Certainty. B- Justifiability and incontrovertibility are intrinsic concomitants to the Certainty. C- Justifiability and incontrovertibility are just rational judgments. D- Justifiability and incontrovertibility are conventional notions. E- Justifiability and incontrovertibility are subordinate to the mastery. This paper studies and analyses these views. Authenticity of Certainty has a close correlation with Fiqh, since, due to the "intrinsic authenticity of certainty" viewpoint, prohibiting from following Certainty is impossible. However, there are cases in the Fiqh that the Certainty which is caused from Uncertain Perception is disregarded. Definitely this opposition is in contrast with the Intrinsic Authenticity of Certainty.