گستره شرط انتفاي ابوت در ثبوت قصاص

(Limits of condition of lacking paternity for proving retaliation (Qisas

قصاص، كيفر قتل يا جراحت عمدي است. يكي از شروط جريان قصاص، انتفاي ابوت است. برمبناي اين شرط، اگر قاتل، پدر مقتول باشد، قصاص در حق او جاري نمي‌شود. مستندات روايي و شهرت فتوايي كه بر اين مسئله نزد فريقين اقامه شده، قانون‌گذار را بر آن داشته در ماده 301 قانون مجازات اسلامي مصوب 1392 اين شرط را درنظر بگيرد. اطلاق كلام فقيهان و نص قانون، مقتضي انتفاي مطلق قصاص پدر به‌سبب قتل فرزند است. اين درحالي است كه برخي، درصورت سبق تصميم يا وجود انگيزه‌هايي چون دشمني و طمع، پدر را مستحق قصاص دانسته‌اند. در اين نوشتار، با روشي توصيفي ـ تحليلي، با استناد به روايات مرتبط، چنين نتيجه گرفته مي‌شود كه سقوط قصاص پدر، حكمي عام و مطلق است و تخصيص آن به مواردي چون قتل‌ با سبق تصميم، مستلزم اعراض از روايات است. درعين‌حال، ثابت مي‌شود چنين حكمي تنها مخصوص پدر است و مادر، جد يا جدات را به‌هيچ‌وجه شامل نمي‌گردد.

Murder and intentional injury are punished by Qisas. One of the conditions of executing qisas is lack of paternity. Accordingly, a murderer is not retaliated where he is father of his victim. Traditional documentaries and renown legal opinions which are raised on this case by the Shiite and Sunni groups, make the legislator consider the mentioned condition in the article 301, Islamic penal code of 2014.A father that murders his offspring, is not absolutely taken in retaliation in accordance with absoluteness of the Shiite Jurist`s words and text of law. This is while that according to some jurists`s opinions, retaliation is executed on a father where he murders his child with malice aforethought or motives such as hostility and greed. In this paper, based on a descriptive-analytical method and connected narrations, it is resulted that annulling qisas of father is a general and absolute legal commandment, and limiting it to some situations such as killing with malice aforethought, necessitates abandoning the traditions. At the same time, it proves that such an legal precept is especial for father, and it does not apply to mother, grandfather and grandmother at all.