مروري برمهمترين كاربردهاي زيست فناوري و مباحث اخلاقي پيرامون آن

Biotechnology, important applications and ethics

زمينه و هدف: پيشرفت‌هاي اخير در مهندسي ژنتيك و زيست‌فناوري امكانات جديدي در اختيار بشر قرار داده است تا بتواند به دستكاري ژنتيكي و تغيير هر شكلي از حيات بپردازد. اين فناوري كاربردهاي بسيار سودمندي در پزشكي، داروسازي، كشاورزي و صنايع دارد. مهم‌ترين كاربردهاي زيست‌فناوري عبارت‌اند از: اصلاح ويژگي‌هاي وراثتي گياهان و دام‌ها، توليد داروها در بيورآكتورهاي زنده، ايجاد مدل‌ها و الگوهايي براي مطالعه بيماري‌هاي انساني و پيوند اعضا به انسان. با توجه به شرايط حيات در عصر كنوني به نظر مي‌رسد بشر ناگزير از بكارگيري اين فناوري است اما همچون هر فناوري زيستي ديگري اين فناوري هم مسائل اخلاقي ويژه خود و متعاقباً نظرات متفاوتي را به همراه داشته است و بنابراين مي‌توان آن را از جنبه‌هاي مختلف اخلاقي بررسي نمود. روش بررسي: در مطالعه مروري حاضر داده‌ها از منابع مختلف و موجود در پايگاه‌هاي الكترونيكي جمع‌آوري شد. يافته‌ها: اگرچه عده‌اي از دانشمندان با ارائه برخي دلايل علمي با برخي از كاربردهاي زيست‌فناوري مخالف هستند اما عده‌اي اساساً و به‌طور كل با استفاده از اين فناوري در زمينه‌هاي مختلف و به هر شكلي، به مخالف پرداخته‌اند. مهم‌ترين مخالفت‌هاي افراطي از سوي دو دسته افراد مذهب گرا و غيرمذهبي مطرح است كه اتفاقاً اين دو دسته دلايل مشابهي براي مخالفت خود دارند. مخالفين مذهب گرا با استناد به مقدس بودن حيات، تغيير آن را به هر شكلي بي‌حرمتي و نقض اراده الهي و كرامت انساني دانسته‌اند. مخالفين غيرمذهبي نيز استفاده از مهندسي ژنتيك و زيست‌فناوري را به‌طور مشابهي نقض كرامت و ارزش حيات عنوان مي‌كنند. نتيجه‌گيري: بررسي و تحليل استدلال‌هاي اين دو دسته مخالفين با توجه به اصول اخلاقي غرب و اصول اخلاق اسلامي نشان مي‌دهد كه استفاده از زيست‌فناوري با رعايت اخلاق زيستي در جهت كمك به حيات و در نظر گرفتن و چاره‌انديشي براي برخي پيامدهاي احتمالي آن، نه‌تنها نقض اراده الهي و يا كرامت و ارزش انسان و حيات نيست بلكه در مواردي عدم استفاده از آن با توجه به استدلال هر دسته و از ديدگاه اسلامي مي‌تواند ناقض كرامت و ارزش انسان و حيات باشد.

Background and aims: Recent advances in Genetic Engineering and Biotechnology provided more facilities for human to manipulate and alter any form of life. This technology has many useful applications in medicine, pharmacology, agriculture and industry. The most Important applications of biotechnology are: improving of inherited traits (plants and animals), production of new drugs in live bioreactors, creating models and patterns for the study of human diseases and organ transplantation. Like other technologies, it has own ethical considerations and Subsequently, it has come up with different ideas. So, it can be studied from different aspects of ethics. Methods: This study is a review project. All data that presented in this study were collected from different sources and electronic databases. Results: Although some scientists opposite with some of biotechnology applications using scientific reasons, some are basically opposite with biotechnology in any form and application. Important protestations come from two groups: some religious and some secular. Religious group resist to alteration of life with this concept that any alteration in life using genetic engineering, insult to God decision, humanity and life. Secular also like religious have this belief or faith and assume genetic engineering and biotechnology as insult to humanity and life merit. Conclusion: The analysis of the arguments of these two opponents based on the West ethical principles and the principles of Islamic ethics shows that using biotechnology with its ethical and scientific considerations toward life, not only insult to God decision, humanity and merit but also unusing of it in their concepts can reverse or violate humanity and merit.