امكان‌سنجي جريان اقاله در ايقاعات

The Feasibility of Annulment Process in Unilateral Pronouncements

در باور بيشتر فقيهان، اقاله، همانند خيارات، از اسباب فسخ و گسست عقد به‌شمار مي‌آيد؛ با اين تفاوت كه اعمال فسخ توسط خيارات تنها با ارادۀ يك طرف انجام مي‌پذيرد، اما شرط تحقق اقاله تراضي طرفين عقد بر انحلال آن است. توجه به مكتوبات فقهي و ادلۀ مجوز اقاله، گوياي آن است كه فقيهان به‌طور كلي عقود را از اين طريق قابل‌فسخ مي‌دانند و تنها برخي عقود خاص، مانند نكاح را از اقاله ممنوع دانسته‌اند. ورود بحث فسخ به گسترۀ ايقاعات، مباحث مختلفي ميان فقيهان مطرح كرده است. يكي از آنها، بحث از «امكان فسخ ايقاع» است. برخي فقيهان اساساً آن را برنتافته‌اند؛ برخي ديگر نيز گرچه ايقاعات را همانند عقود قابل‌فسخ توسط خيار معرفي كرده‌اند، صراحتاً اقالۀ ايقاع را ممنوع و نشدني دانسته يا دربارۀ آن سكوت كرده‌اند. به‌نظر مي‌رسد اين سكوت نيز به‌جهت برگزيدن نظريۀ «ناممكن بودن اقالۀ ايقاع» و بداهت اين نظر در ذهن ايشان است. در اين پژوهش تلاش شده است پس از سنجش نظريۀ «امكان فسخ ايقاع» و تقويت ادلۀ مثبِت آن، قابليت ايقاع براي فسخ از طريق اقاله بررسي شود. برپايۀ يافته‌هاي اين پژوهش، اقالۀ ايقاع با مانع عقلي يا شرعي روبه‌رو نيست و مي‌توان از اين راه نيز براي احياي وضعيتِ پيش از انشاي ايقاع بهره گرفت.

According to most Islamic jurists, annulment like options is considered to be one of the causes of revocation and discontinuity of the contract. The difference is that revocation enforcement through options is done just by discretion of one party, but the condition for fulfillment of annulment is the agreement of the parties to the contract on dissolution. Considering jurisprudential books and the reasons for annulment permission, the Islamic jurists generally consider the contracts revocable through this way and they prohibit only some of the certain contracts, such as marriage from annulment. The entry of "revocation" into the scope of unilateral pronouncements has raised various issues among Islamic jurists. One of them is" the revocability of unilateral pronouncement". Basically, some of the Islamic jurists still haven't accepted it. Even though, some others have introduced unilateral pronouncements as revocable contracts through option, they have explicitly considered the annulment of unilateral pronouncement prohibited and irresistible or they have been silent on this issue. It seems that this silence is also due to the adoption of the theory" the impossibility of annulment of unilateral pronouncement" and clarity of this idea in their mind. In this study, first, it has been tried to evaluate the theory" the revocability of unilateral pronouncement" and strengthening its positive arguments and then to investigate revocability of unilateral pronouncement through annulment. Based on the findings of this research, the annulment of unilateral pronouncement does not confront with intellectual or legal barrier and it is also possible to use this way to revive the situation before the creation of unilateral pronouncement.