بررسي تطبيقي معماري ديني در مسيحيت و اسلام با نقد نظريات تيتوس بوركهارت (مطالعه موردي : اصفهان)

A Comparative Study of Religious Architecture in Christianity and Islam A Criticism of Titus Burckhardt’s Theory (Case study: Isfahan)

امروزه به دليل تكثر در شيوه بيان سلايق مختلف در اديان الهي، لزوم دستيابي به زبان مشترك، با رويكرد همپارچگي اقوام، احساس مي گردد. واكاوي اين مشتركات، بر همگرايي مذهبي - قومي اين اديان موثر خواهد بود و هنر، مستمسكي مناسب براي ايجاد اين زبان مشترك است. ساختار كالبدي بناهاي نيايشي بسيار متأثر از نوع آيين عباديي است كه در آن ها برگزار مي گردد؛ بنابراين تنوع اديان به تنوع معماريِ بناهاي مقدس، منتهي مي گردد و وجود عناصر مشابه در معماري اديان مختلف مي تواند موجد زبان مشترك در هنر مقدس براي احتراز از تكثر سلايق، در نتيجه نيل به ايجاد زبان هنري واحد باشد. هدف از ارائه اين مقاله جستجوي مشتركات معماري بناهاي نيايشي اديان مسيحيت (ارامنه) و نيز اسلام در ايران عصر صفوي بوده و تحقيق حاضر در پي پاسخ به اين سوال بر آمده است كه: با توجه به نظريات تيتوس بوركهارت پيرامون خصايص هنري اديان مسيحيت و اسلام كه بر پايه قوانين ديني بنيان نهاده شده است، كليساهاي ارامنه و مساجدِ مسلمانان در بازه زماني صفويه در اصفهان، از نظر كالبدي داراي چه مشابهت ها و تفرق هايي هستند؟ مطابق يافته هاي تحقيق تفاوت هاي ماهوي و وجود تفرقات موجود در قوانين اديان فوق كه منجر به ساخت بناهايي نيايشي با سازماندهي هاي داخلي متفاوت از يكديگر شده است، مانعي براي انعطاف پذيري كالبد بنا و نيز تأثير پذيري آن از معماري مذهبي غالب ايجاد نكرده است. بنابراين مي توان به تأثير و تأثر معماري اين اديان در پهنه جغرافيايي و تاريخي مشترك، بر يكديگر و به تبع آن تأثيرگذاري غير قابل انكار معماري صفويه و پس از آن، بر معماري ارامنه اصفهان كه موجد كليساهايي با ساختار ايراني- اسلامي با استفاده از معماري مسيحي- ارمني بوده است، اشاره نمود. روش گردآوري اطلاعات به صورت اسنادي و ميداني و تدوين آن به شيوه توصيفي- تحليلي است.

Today, the plurality of different ways through which ideas in divine religions are expressed highlights an urgent need for a common language using the approach of ethnic unity. The analysis of these commonalities would be effective in coming to the point at which the spiritual-ethnic aspects of these religions converge. In so doing, art can serve as a common language. As the physical structure of religious buildings is mainly influenced by the type of ritual ceremonies in which they are held, it is more likely that the diversity of religions results in the diversity of the architecture of the holy buildings. However, the similar elements in the architecture of various religions can create a common and single language in the sacred arts to avoid the variety of ideas. This paper is an attempt to explore the common architectural features of religious buildings in Christianity (Armenians) and Islam during the Safavid era. Darwing upon Titus Burkharts’ theory, we attempt to explain how the structures of Armenian churches and Muslim mosques in the Safavid are different or similar? we scrutinize some samples of worship buildings. An extensive review of literature shows that essential differences in the mentioned religions have resulted in worship places with different interior designs. However, despite such differences, the building structures have been flexible architecture of these religions in shared geographic and historical domain influence each other. Similarly, apart from the influences, Armenians’ architecture in Isfahan is undeniably affected by the architecture of Safavid period and its subsequent periods. That might explain why churches with Iranian-Islamic structure reflect Christians-Armenians’ Architecture. The methods of data collection for this research are documentary and field-based. Data are analyzed in descriptively.