عنوان مقاله :
قواعد رسم‌الخط ميرعلي تبريزي براساس نسخه خسرو و شيرين نظامي (محفوظ در گالري فرير - 808 هجري قمري)
عنوان به زبان ديگر :
The study of Mir Ali Tabrizi’s Orthography, Based on the version of Khusraw va Shirin by Nizami (Protected in Freer Gallery 808 A.H-1406 A.D)
پديد آورندگان :
شه كلاهي، فاطمه دانشگاه شيراز - دانشكده هنر و معماري
كليدواژه :
خسرو و شيرين نظامي , ميرعلي تبريزي , نستعليق , رسم‌الخط , خوشنويسي
چكيده فارسي :
ميرعلي بن حسن تبريزي ملقب به «قُدوَه‌الكُتاب‌مُعَلي» از بزرگ‌ترين خوشنويسان عصر تيموري براي نخستين‌بار خوشنويسي نستعليق را تحت قاعده و هيئتي متمايز درآورد. تنها اثر مرقومِ موثق ميرعلي، نسخه خسرو و شيرين نظامي به‌تاريخ 808هـ.ق/1406م محفوظ در گالري هنري فرير است كه از منظر شيوه كتابت و رسم‌الخط اهميت شايان توجهي دارد. برهمين اساس، موضوع اين مقاله بررسي رسم‌الخط ميرعلي تبريزي با تكيه بر اين نسخه خطي است.
هدف از انجام اين مقاله شناخت شيوه و قواعد به‌كار رفته در خط ميرعلي به‌عنوان نمونه‌هاي اوليه خوشنويسي نستعليق است. همچنين در اين‌راستا سعي شده است تا به اين سؤال‌ها پاسخ داده شود : 1. حُسنتشكيل در رسم‌الخط ميرعلي تبريزي چگونه است؟؛ 2. قواعد حسن‌وضع در شيوه كتابت نستعليق ميرعلي چگونه است؟
اين پژوهش به‌روش توصيفي-تحليلي انجام پذيرفته و روش گردآوري اطلاعات، كتابخانه‌اي(اسناد مكتوب) و ميداني(مشاهده مستقيم) است.
حُسنتشكيل در نگارش ميرعلي نشان مي‌دهد كه كشيدگي‌ها از قواعد معين و نسبتاً ثابتي تبعيت مي‌كنند و غالباً كوتاه، تند و تيز هستند. فرم و تناسبات حركتِ دومِ دواير در تمام حروف به‌طور مشابه تكرار شده است. نقطه‌ها با شيبي يكسان، بدون گوشه‌هاي تيز و عرضِ كم‌تر از پهناي قلم اجرا شده‌اند. حُسن‌وضع در كتابت ميرعلي به‌صورت حداقل يك كشيدگي در اكثر مصرع‌ها و حذف حروف پاياني و برخي نقاط ضروري حروف ظاهر مي‌شود. افزودن نقطه به‌پيروي از سنت قديم كتابت است و اتصال برخي از حروف احتمالاً تحت تأثير خط تعليق بوده است. اعراب‌گذاري و حركات تزييني به چند مورد جزئي محدود شده است.
چكيده لاتين :
Mir Ali ibn Hasan Tabrizi known as "Qudwat al-Kuttab Moala", one of the greatest calligraphers of the Timurid era and the composer of Nastaliq script, established a distinct rule and form for this writing style for the first time. The only credible signed work of Mir Ali is a version of Nizami’s Khusraw u Shirin (808A.H-1406A.D) in Freer gallery of art which is of great importance in terms of writing and orthography. Accordingly, the subject of this article is investigating the Mir Ali Tabrizi’s orthography, based on this manuscript.
This study aims at identifying the style and rules used in Mir Ali’s calligraphy as the primary samples of Nastaliq. Also, it is tried to answer these questions: 1. How is the good-formation in Mir Ali Tabrizi’s writing? 2. How is the good-establishment in Mir Ali’s Nastaliq writing style?
This study was carried out through a descriptive-analytical method and the data collection methods were a library (written documents) and field (direct observation).
Good-formation in Mir Ali’s writing shows that elongations follow certain and relatively stable rules and are often short and sharp. The form and proportions of the second movement of the circles are similarly repeated in all letters. Dots have the same slope, with no sharp corners and less wide than the pen’s width. Good-establishment in Mir Ali’s writing appears as at least one elongation in most hemistiches and the elimination of the final letters and some essential dots of the letters. Adding some dots follow the old tradition of writing, and joining some letters likely influenced by the Taliq script. Diacritic and decorative motions are limited to a few instances.
