پديد آورندگان :
مسعودي اصل، بهزاد پژوهشكده نظر , جوادي، شهره دانشگاه تهران , براتي، ناصر دانشگاه تهران - گروه مطالعات عالي هنر , فرزين، احمدعلي دانشگاه بين المللي امام خميني (ره)
كليدواژه :
اماكن مقدس , مباني معماري , آرامگاه , معماري مرگ , معماري امامزادگان
چكيده فارسي :
بيان مسئله بر‌اساس آمارهاي موجود، در ايران به عنوان كانون اصلي تشيع بيش از چهارهزار امامزاده وجود دارد و در طول دوران اسلامي ايران، بناهاي آرامگاهي با شكوهي جهت اين امامزادگان ساخته شده كه گونه ويژه‌اي را در معماري ايران پس از مساجد تشكيل مي‌دهند. نكته قابل توجه در مورد بسياري از بناهاي امامزادگان تأثير اساسي آنها بر روند شكل‌گيري، هويت‌بخشي و گسترش بسياري از شهرهاي ايران دوران اسلامي است. از اين‌رو با توجه به اهميت بنيادي و اعتقادي بناهاي آرامگاهي امامزادگان درايران، كنكاش و پژوهش در ابعاد مختلف منشأ و نحوة پيدايش و مباني شكل‌گيري و توسعه آنها از اهميت فراواني جهت شناخت بهتر و الگوگيري معماران حائز اهميت است. البته لازم به يادآوري است كه علاوه بر مقابر امامزادگان شيعه بسياري از آرامگاه‌ها در نقاط مختلف سني‌نشين ايران با همين الگوها موجود است كه منسوب به صحابه پيامبر، خلفاي راشدين و علماي اهل تسنن است.
هدف تحقيق
:
واكاوي اين جستار و بررسي اهميت و جايگاه مباني معماري مقابر متبركه مذهبي در مكتب شيعه مي‌تواند روزنه‌اي جديد در بحث معماري ايراني-اسلامي بگشايد. و در واقع هدف اصلي پژوهش حصول اصول و مباني معماري مقابر امامزادگان و چگونگي و شناخت اشتراكات آنها به صورت مفهومي و بصري و نهايتاً استفاده از اين اصول در معماري يادماني آرامگاهي دوران معاصر به عنوان مباني نظري است.
روش تحقيق
:
اين پژوهش به روش تحليلي- توصيفي و با استفاده از روش تحقيق كيفي به تحليل محتوا و در نهايت با استفاده از استنتاج به بيان اصول كلي مي‌پردازد. جمع‌آوري اطلاعات از طريق مطالعه كتابخانه‌اي و اسناد معتبر تاريخي و تحقيقات ميداني صورت گرفته است. در اين راستا ابتدا پيشينه تاريخي و مباني نظري مبحث مورد بررسي قرار گرفته، در مرحله بعد پنج نمونه از گونه‌هاي شاخص دوره‌هاي مختلف انتخاب شده و مؤلفه‌هاي هندسه بنا، عناصرشكل‌دهنده، موقعيت مكاني، طبيعت‌گرايي و تزيينات در آنان مورد ارزيابي و تحليل قرار گرفته است.
نتيجه‌گيري :
نهايتاًَ اين يافته‌ها، نكات قابل‌توجهي را در ارتباط با اصول و مباني معماري مقابر امامزادگان نمايان ساخته و بيانگر اين مهم است كه علي‌رغم وجود تفاوت زمينه‌اي در دوره‌هاي مختلف، فرم‌ها و حتي نقش متفاوت كاركردي گونه‌هاي معماري امامزادگان، همه داراي اصولي مشترك و يكسان نظير طبيعت‌گرايي، نمادگرايي، درون‌گرايي، مصالح مشترك بومي، هندسه چند ضلعي‌هاي منتظم، استفاده از نمادها و عناصر مقدس مذهبي نظير چهارتاقي وكاركرد فضاي جمعي هستند.
چكيده لاتين :
Statement of Problem:
According to existing statistics, there are more than four thousand
descendants of Shia Imams in Iran as the major hub of Shiism. During Islamic era in Iran,
a number of magnificent mausoleums were constructed for these respected descendants of
Shia Imams which have given rise to a special style within Iranian architecture after the
mosques. It is noteworthy that in many of the mausoleums of descendants of Shia Imams
their basic influence on the process of formation, identity and expansion of many of Iranian
cities in the Islamic era
. Therefore, according to the fundamental and ideological importance
of the holy shrines in Iran, it is important to perform explorations and researches in various
aspects regarding the origin and the genesis and the formation foundations and development
of them so that the architects can be provided with a better recognition thereby to copy their
models and patterns. Of course, it is worth mentioning that, besides the Shiite holy shrines,
there are many other mausoleums in Iran’s Sunni-dwelling regions constructed with the
same patterns that belong to the assistors of the prophet (may Allah bestow him and his
sacred progeny with the best of His regards), Rashedin caliphs and Sunni Scholars.
Study Objectives: the present study aims at investigating the importance and the position
of architectural basics of the honorable holy shrines in Shiite denomination that can open a
novel orifice to discussions on Iranian-Islamic architecture and, in fact, the main objective of
the study is acquiring the architectural principles and basics of the holy shrines and figuring
out and recognizing the quality of their commonalities in conceptual and objective forms and,
eventually, using these principles as theoretical foundations in the contemporary memorial
holy shrine architecture.
Study Method:
the present study has been carried out based on an analytical-descriptive
method and utilizes qualitative research style to analyze the content and finally infer and
express the general principles. The information has been collected through library research
and referring to authentic historical documents as well as via field studies. To do so, the
historical background and the theoretical basics of the topic have been seminally investigated.
In a second stage, five examples of the prominent architectural styles belonging to various
eras have been selected and the geometry and the constituent elements, spatial position,
naturalism and decorations therein have been evaluated and analyzed.
Study Results:
in the end, the study findings revealed many considerable points regarding
the principles and basics of the holy shrines’ architecture and they are all indicative of the
idea that despite their being built in various eras and making use of different forms and
inscriptions and even varying functional roles, these holy shrines feature common and
identical principles such as naturalism, symbolism, introversion, similar vernacular masonry,
geometry, regular polygons, use of sacred religious symbols and elements like four-dome
roofs as well as the collective space functioning.
