كليدواژه :
حفاظت از اراضي , جامعه , اشتغال , امنيت غذايي
چكيده فارسي :
تغيير كاربري اراضي كشاورزي پس از كم آبي، دومين مشكل اساسي كشاورزي ايران محسوب مي شود و نمونه اي از ناكامي سازوكار بازار در حفظ محيط زيست به شمار مي رود. اين امر سبب نابودي بخش اعظمي از زمين هاي كشاورزي شده و از ديدگاه امنيت غذايي، خودكفايي و اشتغال پايدار جامعه روستايي، پيامدهاي اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي بسيار حائز اهميت است. فشار صنعت، گردشگري، بحران كم آبي و كاهش حاصلخيزي و بهره وري بخش كشاورزي، تغيير سبك زندگي روستاييان، خلا قوانين بازدارنده و فساد اداري، حفاظت از اراضي كشاورزي را دشوارتر مي كند. بررسي در ميان تحقيقات انجام شده نشان مي دهد كه مشكلات اقتصادي مردم، درآمد كم، افزايش هزينه هاي زندگي و كشاورزي، به صرفه نبودن فعاليت هاي كشاورزي و مشكلات مربوط به بازاريابي و فروش محصولات، نداشتن پشتوانه مالي، افزايش كاذب قيمت زمين و مسكن، از مهم ترين عوامل اقتصادي تغيير كاربري هستند. با جمع بندي مقالات و نظرات متخصصين رشته هاي مرتبط مشخص گرديد كه تغيير كاربري زمين منجر به خسارت هاي جبران ناپذير به عرصه هاي طبيعي شامل گسترش بيابان زايي و فرسايش خاك، و وقوع بلاياي طبيعي مانند رانش زمين، سيل و تغيير اقليم، از بين رفتن پوشش گياهي، كاهش تنوع زيستي و حاصلخيزي اراضي و پيامدهاي منفي زيست محيطي همچون آلوده شدن منابع آبي و خاكي توسط صنايع آلاينده ي غيرمجاز به خصوص در حاشيه رودخانه ها، ساحل دريا و مناطق مجاور منابع آب شرب و كشاورزي و نهايتاً مرگ تدريجي كشاورزي و تهديد جدي امنيت غذايي مي گردد. از نظر كارشناسان علوم اجتماعي، علاوه بر اين پيامدهاي محيط زيستي، تغييركاربري باعث پديد آمدن تغييرات ساختاري در ابعاد اجتماعي، اقتصادي و فيزيكي روستاها شده است كه منجر به نابرابري درآمد روستاييان و گسترش تبعيض و بي عدالتي، سرخوردگي روستاييان، ايجاد تنش هاي خانوادگي و تعارضات فرهنگي، از دست دادن هويت خانوادگي و اجتماعي، افزايش تمايل به مهاجرت، كاهش انگيزه براي برنامه ريزي درازمدت فعاليت هاي كشاورزي، كاهش اشتغال مولد و پايدار و نهايتاً تبعات اجتماعي و فرهنگي جبران ناپذير در روستاييان مي گردد كه برخي از جنبه هاي آن بطور مشروح در اين مقاله بحث گرديده است.
چكيده لاتين :
Agricultural land use change is one example of the cases in which the free market economy has failed to protect the environment. It stands only second to the current water shortage as the major problem of agriculture in present-day Iran. The problem of land use change has led to the degradation or even devastation of large portions of the cultivable area to pose serious threats to food security, self-sufficiency, and sustainable employment in rural communities with obvious grave social, cultural, and economic consequences. Protecting agricultural lands has become even more difficult due to the development pressures of both tourism and industry; the imminent water crisis; the declining agricultural productivity due to soil degradation; changes in rural lifestyle; and the absence of deterrent laws and the bureaucratic corruption. Study has revealed that low income levels, rising production costs that make agricultural production uneconomical, inefficient agricultural practices, difficulties in product marketing and sales, lack of funding, unrealistic increases in property prices, and increasing cost of living are important factors underlying the changes in land use. It has also been established that land use change causes such irreversible environmental damages as soil erosion and desertification; natural disasters including landslides, flooding and climate change, reduced vegetative cover, reduced biodiversity, and loss of soil fertility with such adverse environmental consequences as soil and water pollution by unauthorized industrial pollutants, especially along the rivers, coastal areas, and areas next to drinking and irrigation water resources. All of these ultimately lead to the gradual annihilation of agriculture that poses a serious threat to food security. In addition to its environmental impacts, land use change causes structural changes in the social, economic, and physical structures of rural areas. The dire consequences include income inequality and engraved social injustice and discrimination in rural areas, frustration and conflicts at the household level, cultural confrontations, loss of social and individual identity, increased tendency for immigration, reduced motivation for long-term agricultural planning, reducing numbers of sustainable and productive jobs, and ultimately irreversible social and cultural consequences. The present article addresses some of these aspects in detail.
