برنامه ريزي اكوتوريسم در مناطق حفاظتي با استفاده از ارزيابي چند معياره (مطالعه موردي: پناهگاه حيات وحش ميانكاله)

Application of multi-criteria evaluation and GIS to ecotourism planning in protected areas (Case study: MianKaleh wildlife refuge)

اكوتوريسم به عنوان الگوي گردشگري در طبيعت، بر پايه توانمندي هاي محيطي بنا نهاده شده است. اين رويكرد در صورتي كه با برنامه ريزي دقيق و امكان سنجي مناطق از لحاظ توان و توجه به تقاضاي مردمي تركيب شود، مي تواند راهكاري جهت استفاده بهينه در حين حفاظت از مناطق تحت مديريت فراهم كند. بررسي موجود مشتمل بر ارزيابي توان فعاليت هاي اكوتوريسمي در پناهگاه حيات وحش ميانكاله در جنوب درياي خزر است. در اين تحقيق پس از تعيين فعاليت هاي تفرجي ارجح با توجه به نظرات بازديدكنندگان با استفاده از پرسشنامه به منظور توان سنجي آن ها از روش ارزيابي چند معياره استفاده گرديد كه شامل 5 مرحله تعيين هدف، تعيين معيارها، استانداردسازي معيارها، وزن دهي فاكتورها با روش تحليل سلسله مراتبي (AHP) و در نهايت تركيب معيارها با روش تركيب خطي-وزني است. نتايج نشان داد منطقه براي فعاليت هاي تعيين شده توان دارد و بيشترين تناسب طبيعي منطقه مربوط به قايق راني با 32879.7 هكتار مطلوبيت بالا و كمترين تناسب مربوط به اردوزني با 353.88 هكتار مطلوبيت است. فاكتورهاي عمق آب و فاصله از ساحل به عنوان موثرترين فاكتورها در مكان يابي قايقراني انتخاب شدند، ساير فعاليت ها به ترتيب تناسب شامل شنا (21665.5 هكتار)، منظره بيني (3375.63 هكتار)، پرنده بيني (1705 هكتار)، سواركاري (444.69 هكتار) است. بطور كلي استفاده از MCE جهت توان يابي و زون بندي پناهگاه حيات-وحش به علت استفاده از اطلاعات و فاكتورهاي متعدد نتايج قابل قبولي را ارائه داده و سيستم اطلاعات جغرافيايي بعنوان يك ابزار مفيد اجازه تركيب چندين فاكتور و محدوديت را براي ارزيابي توان مي دهد. اين فرايند تكرارپذير به عنوان سامانه پشتيبان تصميم نيز عمل مي كند و بر اساس آن ذينفعان مختلف مي توانند با تغيير وزن ها و روش هاي فازي سازي تا آستانه تحمل اكولوژيك منطقه نتايجي مورد توافق جمعي ببار آورند.

Ecotourism is based on environmental potential and presents an opportunity for suitable utilization and conservation of the sites under management practices, considering accurate planning, potential of the area and people preferences. The present study is conducted to evaluate the ecotourism potential in MianKaleh wildlife refuge. The area is located south of the Caspian Sea. After defining the recreational activities and people priorities, we used Multi Criteria Evaluation for assessing the ecotourism potential. The approach included 5 steps: objective determination, criteria definition, standardization of criteria, assigning weights to the criteria using the analytical hierarchical process and finally criteria combination using Weighted Linear Combination method. Results show the area has potential for boating as the highest with 32879.7 hectares and camping has the lowest potential with only 353.88 hectares. Water depth and distance to shore were found to be the most affective in suitability mapping for boating,. Also, the most effective factors for camping were distance to access routes and water sources, so the suitability map mostly reflected these factors. Other uses in order of potential are swimming (21665.5), viewing scenery (3375.63), bird watching (1075), and horse riding (444.69). The final areas for each activity is changeable due to the competition of these in a multi objective land allocation. Overall, the results revealed that MCE method is capable of evaluation of wildlife refuge for various recreational activities. Also, the geographical information system was found a useful tool, allowing combination of many factors and Boolean layers. The system also can act as a decision support tool, letting stakeholders change weights and standardization within the accepted ecological thresholds and arrive at a consensus on the final results in an iterative process