خصوصيات خاك و ميزان فلزات سنگين در باطله هاي زغال سنگ و ارتباط آن با استقرار گونه هاي گياهي (مطالعه موردي: معادن زغال سنگ منطقه كارمزد سوادكوه، استان مازندران)

Soil properties and level of heavy metals in coal wastes and their association with plant establishment (Case study: coal mine of Karmozd Svadkoh, Mazandaran province)

در اين پژوهش خصوصيات مواد بستر در باطله هاي زغال سنگ رها شده و حضور گونه هاي گياهي در آنها مورد بررسي قرار گرفت. مطالعه در سه باطله معدني متروك زغال سنگ با سن متفاوت و مناطق مرتعي اطراف آن در ذخاير زغال سنگ البرز مركزي در شهرستان سوادكوه استان مازندران انجام گرفت. پوشش گياهي و خاك به روش تصادفي- منظم و در پلات يك متر مربعي نمونه گيري شدند. نتايج آناليز واريانس نشان داد كه مناطق مورد مطالعه به غير از ميزان رطوبت، كربنات كلسيم، نيتروژن و پتاسيم در ساير خصوصيات خاك تفاوت معني داري داشتند. بيشترين ميزان سيلت (20.26 درصد) و اسيديته (7.4) در مرتع و بيشترين قابليت هدايت الكتريكي (3.08 دسي-زيمنس بر متر) در باطله 10ساله مشاهده شد. كاتيون هاي فلزي مس (Cu)، روي (Zn)، سرب (Pb)، نيكل (Ni)، كروم (Cr) و كبالت (Co) در مرتع كمي بيشتر از باطله هاي زغال سنگ بودند و با افزايش سن باطله ها مقدار اين عناصر به تدريج افزايش يافت. نتايج حاصل از آناليز چند متغيره CCA نشان داد كه پراكنش گونه هاي گياهي به طور معني داري تحت تاثير خصوصيات خاك قرار گرفته است. به طور كلي، قابليت هدايت الكتريكي، بافت و عناصر سنگين از مهم ترين فاكتورهاي خاك در استقرار اوليه پوشش گياهي بر روي باطله ها زغال سنگ بودند.

In this study the coal waste properties and the presence of plant species were studies in three abandoned coale waste with different ages and surrounding rangeland. This was carried out in coal reserves of central Alborz in Savadkooh, Mazandaran province. Vegetation and soil were sampled using random-systematic method in 1 m2 plots. According to ANOVA, there were significant differences for soil characteristics among the study areas except for moisture, lime, nitrogen and potassium. The highest amount of silt (20.26%) and acidity (7.4) was observed in rangeland, while the highest electrical conductivity (3.08 ds.m-1) was found in coal waste after 10yrs of abandonment. The amount of metal cautions including copper (Cu), zinc (Zn), lead (Pb), nickel (Ni), chromium (Cr) and cobalt (Co) in the rangeland were a little higher than that in coal wastes and gradually increased with increasing in wastes age. The results of CCA showed that the distribution of species composition significantly responded to soil properties and heavy metals. In general, electrical conductivity, soil texture and heavy elements were the main soil factors influencing the primary establishment of species composition.