بررسي عوامل موثر بر كربن آلي خاك در يك برش اقليمي در استان كرمانشاه

Investigation the Factors affecting soil organic carbon along a gradient climate in Kermanshah Province

كربن آلي خاك، به عنوان يكي از اركان باروري، سلامت و كيفيت خاك شناخته شده است. در مقياس منطقه اي اقليم مي تواند به صورت مستقيم و غيرمستقيم تعيين كننده مقدار كربن آلي خاك باشد. هدف از اين پژوهش، بررسي تاثير عوامل موثر بر مقدار و تغييرات كربن آلي خاك در خاك سطحي در امتداد يك برش اقليمي در استان كرمانشاه بود. در اين منطقه، دما از 6 تا 18.4 درجه سانتي گراد و بارندگي از 273 تا 835 ميلي متر تغيير مي كند. در اين منطقه، دما از 6 تا 18.4 درجه سانتي گراد و بارندگي از 273 تا 835 ميلي متر تغيير مي كند. ارتفاع منطقه مورد مطالعه از سطح دريا 609 تا 1881 متر است. بين بارندگي و دما با ارتفاع همبستگي قوي وجود داشت ك، با افزايش ارتفاع، دما كاهش و بارندگي افزايش پيدا مي كند. براي اين مطالعه در امتداد يك برش اقليمي، تعداد 56 نمونه خاك از دو عمق 15- 0 و 30- 15 سانتي متري خاك هاي تشكيل شده در موقعيت هاي با شيب يكسان (بخش تخت شيب) رسوبات آهكي كرتاسه با كاربري مرتع برداشت شد. مقدار كربن آلي خاك در عمق 15-0 سانتي متري از 1.2 تا 2.44 درصد و در عمق 30-15 سانتي متري از 0.4 تا 2.61 درصد تغيير مي كرد. ميانگين كربن آلي خاك در دو عمق به ترتيب 1.2 و 1.04 درصد بود. بين مقدار كربن آلي خاك و پارامترهاي اقليمي ارتباط معني داري ديده نشد. به نظر مي رسد دامنه تغييرات دما و بارندگي در اين منطقه در حدي نيست كه تاثير قابل توجهي بر توليد زيست توده داشته باشند. همبستگي مثبت بين كربن آلي خاك با مقدار رس و سيلت و همبستگي منفي با مقدار شن، نشان داد كه در اين منطقه، تفاوت در توزيع اندازه ذرات خاك، عامل اصلي تغييرات كربن آلي خاك است. افزايش ذرات ريز در خاك از يك سو با افزايش حاصلخيزي خاك و در نتيجه ايجاد شرايط براي ايجاد پوشش گياهي مناسب، باعث توليد كربن آلي بيشتر مي شوند؛ از سوي ديگر، با تشكيل كمپلكس هاي رس (سيلت)-هوموس، مواد آلي را از تجزيه محافظت مي كنند.

Soil organic carbon contributes to the fertility, health and quality of soil. At regional scale, climate is the most important external factor which directly and indirectly regulates soil organic carbon content. The objective of this study was to investigate factors influencing the amount of soil organic carbon along a climatic gradient in Kermanshah province.In this region, the temperature and precipitation varies from 6 to 18.4°C and 273 to 835mm, respectively. There was a strong correlation between temperature and precipitation with altitude so that precipitation increased and temperature decreased by altitude. 56 soil samples were taken along the climatic gradient from 0-15 and 15-30cm on summit slope position of Cretaceous calcareous parent material.Soil organic carbon varied from 1.2 to 2.44% in 0-15cm and from 0.4-2.61% in 15-30cm soil depth.Average soil organic carbon content in 0-15 cm was 1.2% that decreased to 1.04 in 15-30 cm. No relationship was found between soil organic carbon and climatic parameters. The absence of relationship between soil organic carbon and climatic parameters can be attributed to the narrow range of precipitation and temperature in the study area. It seems that the range of precipitation and temperature variations are not enough to cause significant difference in biomass production. Positive correlation of soil organic carbon with silt and clay content and negative correlation with sand content showed that variation in particle size distribution in this region is the main factor impacting on soil organic carbon content. Increasing the fin fractions in soil improves soil fertility and creates suitable conditions for vegetation and increases the soil organic carbon; On the other hand, organo-clay (silt) complexes protect the soil organic carbon against decomposition.