پديد آورندگان :
فلاحي، عليرضا دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي - گروه سوانح و باسازي , منتظريون، مريم دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي - گروه سوانح و باسازي , اصلاني، فرشته پژوهشگاه بين المللي زلزله، تهران، ايران
كليدواژه :
سرزندگي محله , سرمايۀ اجتماعي , سوانح , تابآوري اجتماعي , مناسك آييني ماه محرم
چكيده فارسي :
مقدمه: واقعۀ عاشورا نماد تابآوري امام‌حسين(ع) و يارانش در مصيبت بزرگ جهان اسلام است. آيين سوگواري حضرت همواره از ديرباز در شهرهاي ايران باشكوه برگزار ميشود. به نظر برگزاري اين مراسم با تابآوري جامعه در برابر سوانح رابطۀ معناداري داشته باشد. لذا، در مقالۀ حاضر به بررسي نقش مناسك آييني و كالبدي ماه محرم در تابآوري اجتماعي در برابر سوانح در محلۀ بريانك منطقۀ 10 تهران پرداخته ميشود.
روش: در اين مقاله به روش توصيفي از نوع پيمايشي تأثير مراسم سوگواري ماه محرم بر تابآوري با تأكيد بر ابعاد سرمايۀ اجتماعي و سرزندگي محلۀ بريانك بررسي و تحليل ميشود. پس از مرور متون تخصصي، استنتاج شاخصها، توزيع پرسشنامه، مشاهدۀ دقيق و برداشت‌هاي ميداني از محله در محرم 1397 انجام شد. نتايج با روشهاي آماري و نرم‌افزار SPSS و Expert Choice تحليل شدند. همچنين همبستگي بين متغيرهاي «مراسم سوگواري ماه محرم» و «تابآوري اجتماعي در برابر سوانح» با استفاده از رگرسيون ارزيابي شد.
يافته ها: طبق يافته‌ها، برگزاري مراسم سوگواري محرم به‌عنوان يكي از مهمترين سرمايههاي اجتماعي در محلات ايران مظهري ذهني (غيركالبدي) و عيني (كالبدي) دارد. اين مراسم خودجوش، پويا و درون‌زاد باوجودي كه با هدف عزاداري براي حضرت برگزارميشود به سرزندگي محله مي‌انجامد. يافته ها نشان داد مؤلفه هاي «مشاركت»، «ارتباطات»، «امنيت»، «فعاليتهاي مذهبي» و «دلبستگي به مكان» كه از مهمترين شاخص هاي تاب آوري اجتماعي هستند، در محرم نسبت به ديگر ايام سال در محلۀ بريانك بين 10 تا 30درصد افزايش مييابند.
نتيجه گيري: طبق نتايج، سوگواري ماه محرم منجر به افزايش تابآوري اجتماعي در برابر سوانح ميشود و اينكه تابآوري اجتماعي محلۀ بريانك از منظر سرمايۀ اجتماعي و سرزندگي محله در روزهاي عادي 45 درصد است كه در ايام محرم تا 60 درصد افزايش مييابد. به طوركلي آمادگي مردم اين محله 40درصد و آگاهي آنها نسبت به سوانح 45درصد ارزيابي ميشود. مراسم سوگواري محرم دربرگيرندۀ ظرفيتهايي مانند مكانيابي و برپايي تكيه ها در مقياس هاي مختلف در سطح محله توسط مردم است كه اين فضاها مي‌توانند در زمان بحران به عنوان اسكان موقت استفاده شوند.
چكيده لاتين :
Background: The incident of Ashura in Muslim world has been the symbol of immense resilience of Imam Hussein and his followers during a great tribulation. Mourning for Imam Hossein in the month of Muharram has always been magnificent in the cities of Iran for many years. It seems to hold mourning ceremony has a meaningful correlation with the resilience of society against disasters.
Method: Based on this, the present paper uses a descriptive survey method to analyze the effect of the mourning ceremony of the month of Muharram on the resilience with an emphasis on the dimensions of social capital and vitality of the neighborhood. For this purpose, after reviewing literatures and deducing the indicators, distribution of questionnaires and field observations from the Beryanak neighborhood of Tehran, as a case study, conducted in Muharram, 2018, and the results were analyzed by statistical methods.
Findings: The Mourning of Muharram as one of the most important social capital in Iran's neighborhoods has a subjective (non-physical) and an objective (physical) aspect. The spontaneous, dynamic, and intrusive ceremonies, in spite of being mourned for Imam Hussein and his followers, lead to the vitality of the neighborhood. The components of participation, communication, security, religious activities and place attachment, which are the most important indicators of social resilience, increase from 10 to 30 percent in Muharram compared to other days of the year.
Conclusion: This article concludes that the mourning ceremony of the month of Muharram leads to the promotion of resilience to disasters. In other words, the social resilience of Beryanak neighborhood from the point of view social capital and vitality of the neighborhood on ordinary days is about 45%, which is increasing by 60% during Muharram. In general, the preparedness of the people of the neighborhood, 40% and their awareness of accidents, are estimated at 45%. It should be noted that the mourning ceremony of the month of Muharram includes capacities and potentials, such as locating and installing reliquaries on different scale at the neighborhood level by the people, which can be used during the crisis as temporary settlement.
