عنوان مقاله :
كاني شناسي و زمين شيمي عناصر خاكي كمياب نهشته فسفات جيرود در دره شمشك، شمال تهران
عنوان به زبان ديگر :
Mineralogy and rare earth elements geochemistry of Jeirud phosphate deposit in Shemshak valley, north Tehran
پديد آورندگان :
مقدسي، جواد دانشگاه پيام نور تهران - گروه زمين‌شناسي
كليدواژه :
كاني‌شناسي , زمين‌شيمي , عناصر خاكي كمياب , كاني‌سازي فسفات , سازند جيرود
چكيده فارسي :
نهشته فسفات جيرود در 45 كيلومتري شمال شهر تهران، در بخش مركزي پهنه زمين‌شناختي - ساختاري البرز قرار گرفته است. اين نهشته در سازند جيرود جاي دارد كه يكي از ميزبان‌هاي مهم فسفات در ايران است. افق فسفاتي شامل چندين لايه ماسه‌سنگي فسفاتي است كه در يك واحد شيلي متورق سياه رنگ جاي گرفته است. نتايج حاصل از مطالعات ميكروسكوپي نشان مي‌دهند كه افق‌هاي فسفاتي سازند جيرود كاني‌شناسي ساده‌اي دارند. آپاتيت و كوارتز كاني‌هاي اصلي سازنده اين افق‌ها و كاني‌هاي فرعي شامل كلسيت، دولوميت، پيريت، اكسيدهاي آهن و كاني‌هاي رسي هستند. نمونه‌هاي فسفات گرد‌آوري شده داراي الگوهاي REE، مقدار كل REE و نسبت‌هاي عنصري تقريباً يكساني هستند كه نشان مي‌دهد فرايندهاي مشابهي در تشكيل آنها مؤثر بوده‌اند. ميانگين مقدار كل REE نمونه‌هاي فسفات معدن جيرود از ميانگين آب‌هاي اقيانوسي بسيار بيشتر است. الگوهاي REE بهنجار شده نمونه‌هاي فسفات جيرود، تفريق و غني‌شدگي LREE نسبت به HREE نشان مي‌دهند. فسفات جيرود بدون بي‌هنجاري Ce است. بررسي الگوي بهنجار شده REE نسبت به كندريت نشان‌دهنده شرايط احيايي رسوب‌گذاري فسفات است. الگوي بهنجار شده REE نسبت به ميانگين شيل‌هاي پساآركئن (PAAS) نمونه‌هاي فسفات جيرود، الگوي تقريباً محدب همراه با بي‌هنجاري Eu متوسط مثبت نشان مي‌دهد كه وجود يك محيط رسوبي بي‌اكسيژن يا محيط دياژنزي (احيا كننده سولفات) را براي تشكيل اين فسفات‌ها پيشنهاد مي‌كند.
چكيده لاتين :
Jeirud phosphate deposit is located about 45 km north of Tehran, in the central part of the Alborz geological-structural zone. This deposit is occurred in Jeirud Formation, which is one of the major hosts of phosphate deposits in Iran. Jeirud phosphate deposit is composed of several phosphatic sandstone (phosphorite) layers occurring in the laminated black shale unit of Jeirud Formation. Based on the petrographic studies, phosphatic layers of Jeirud formation have simple mineralogy. Phosphate mineralization mainly consists of apatite and quartz with subordinate calcite, dolomite, pyrite, iron oxides and clay minerals. Jeirud phosphate samples show similar REE patterns, total REE contents and element ratios, suggesting contribution of common processes in their formation. Average total REE contents of the Jeirud phosphate samples are much more than those in the average oceanic water. Normalized REE patterns of Jeirud phosphate samples show differentiation and enrichment in LREEs in comparison to HREEs. Ce anomaly was not distinguished in the deposit. Investigating chondrite normalized REE patterns of the Jeirud phosphates indicate their deposition under reducing conditions. Post Archean Average Shale (PAAS) normalized patterns of the Jeirud phosphates show a nearly convex pattern with moderate positive Eu anomaly, revealing an anoxic or (sulfate reducing) diagenetic environment for phosphate formation.
